ကလေးငယ်များနဲ့ ဘက်ထရီသေးသေးကလေးများ အန္တရာယ်။

ကလေးငယ်များနဲ့ ဘက်ထရီသေးသေးကလေးများ အန္တရာယ်။ 

လွန်ခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်လောက်က တာဝန်ကျခဲ့တဲ့ ဆေးခန်းမှာ ကြုံခဲ့တာပါ။

 ၂နှစ်အရွယ်ကလေးတယောက် နှာခေါင်းနာတယ် ဆိုပြီးရောက်လာပါတယ်။
ကံကောင်းစွာပဲ ကလေးကို ခေါ်လာတဲ့ အဖေက ကလေး ဘက်ထရီ သေးသေးကလေးကို ထည့်တယ် ထင်တယ် လို့ ပြောပါတယ်။
တကယ်တော့ အဲဒီကလေးကို ပြီးခဲ့တဲ့ ၂ ရက်က နှာခေါင်းနာတယ် နှာရည်ကျတယ်ဆိုပြီး အရေးပေါ်ဌာနကိုသွားပြပြီးပါပြီ။  ဆရာဝန်က စစ်ဆေးတေ့ာ ဘက်ထရီ အကြောင်းလည်း မပြောလို့  နှာစေးပျောက်ဆေးပဲပေးလိုက်ပါတယ်။ တခါတလေ လူနာကို ဆေးရုံခေါ်လာသူက ကလေးဘာဖြစ်တယ်လို့ သေချာမသိ၊ အားတဲ့ သူကခေါ်လာပြတာမျိုးကလည်းရှိတတ်တာကိုး။
 နှာခေါင်းကို ဖြဲကြည့်တော့နှာရည်တွေနဲ့ ဘာမှ မတွေ့လို့ဓါတ်မှန်ရိုက်လိုက်တော့မှ လားလား ဘက်ထရီကလေးက နှာခေါင်ထဲမှာ အခန့်သား ။

ဒီပုံတွေေကတော့ နမူနာပြဖို့အင်တာနက်ကယူထားတာပါ။ https://www.researchgate.net/figure/An-extracted-button-battery-from-the-nose-8-mm_fig5_255738051

ဒါနဲ့ နားနှခေါင်းလည်ချောင်းအထူးကုဆီကိုလွှဲရပါတယ်။ သူတို့စစ်ဆေးတော့ ဘက်ထရီ ကလေးက အတွင်းထဲ ခပ်နက်နက်မှာအရောင် ပြောင်းပြီး နှာခေါင်းထဲမှာ အနာတောင် ဖြစ်နေပါပြီ။
သူတို့လည်း အတတ်နိုင်ဆုံးမြန်မြန်ရအောင်ထုတ်ကြပါတယ်။
ပြသနာက ဘက်ထရီထဲက အက်ဆစ် ထွက်ပြီး စားနေလို့ က်ထရီ ကိုထုတ်လို့ပြီးတာတောင် အက်ဆစ်လောင်စားတဲ့ နှာခေါင်းအတွင်းကအနာကို ကုဖို့ကလိုပါသေးတယ်။

ဖြစ်ဖြစ်ချင်းသိလို့ ထုတ်လိုက်နိုင်ရင် အက်ဆစ် စိမ့်မထွက် သေးတော့ အနာ ဖြစ်မှာ မဟုတ်ပါ။
အက်ဆစ်စားတဲ့ အနာက နှာခေါင်းနှစ်ပေါက် အကြားက အရိုးနုကိုပါစားလို့  အပေါက်ဖြစ်သွားတော့ အနာကျက်ပြီးနောက် အပေါက် ပြန်ဖာရပါသေးတယ်။
ကလေးလည်းဆေးရုံမှာ အတော်ကြာသွားပါတယ်။
ကံကောင်းတာက ဘက်ထရီကလေး လေပြွန်ထဲ အထိကျမသွားသလို ကလေးက မျိုမချလိုက်တာပါ။
အစာအိမ်ထဲရောက်သွားပြီး ချောင်တနေရာရာမှာကပ်နေလျင် အစာအိမ် အက်ဆစ်တွေကြောင့် ဘက်ထရီ အထဲက အက်ဆစ် ထွက်လာပြီး ဘက်ထရီ ကပ်နေတဲ့ နေရာမှာနာရီပိုင်းအတွင်း နံရံပေါက်သွားနိုင်ပါတယ်။
နည်းနည်းကြီးတဲ့ CR2032   လိုဘက်ထရီမျိုးဆို  လည်ချောင်ထဲကပ်နေတတ်လို့ လည်းချောင်းနံရံပေါက်နိုင်ပါတယ်။

ကလေးတွေ ပါးစပ် နှာခေါင်းတွေထဲ ထည့်နိုင်သော ဘက်ထရီ တချို့ 

လေပြွန်ထဲမှာလည်း ဒီလို ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
 ဒီ button cells ခေါ်တဲ့ ဘက်ထရီကလေးတွေကို ဒီဖက်ခေတ်မှာ အသုံးများလာပါတယ်။
နာရီကလေးတွေသာမက အသံထွက်တဲ့ မီးလင်းတဲ့ ကစားစရာတွေမှာပါသလို အသံထွက်တဲ့ မီးလင်းတဲ့မွေးနေ့ကဒ်၊ ခရစ် စမတ်ကဒ်တွေမှာပါလာပါတယ်။
အရုပ်တွေထဲ ဘက်ထရီတွေ အလွယ် တကူထွက်မကျပေမယ့် အစားထိုးဖို့ဝယ်ထားတဲ့ ဘက်ထရီ၊ အသစ်လဲပြီး ကျန်နေတဲ့ အဟောင်း၊ စတာတွေကို သေချာ မသိမ်းလို့၊ လွှင့်မပစ်လို့ ကလေးငယ်တွေ တွေ့သွားလျင် ပြသနာ အတော် ကြီးပါတယ်။
ဒီလိုဘက်ထရီတွေက ကလေးတွေကိုလက်ဆောင်အဖြစ်ပေးတတ်ကြတဲ့ သီချင်းဆိုတဲ့ မီးလင်းတဲ့စာအုပ်၊အသံထွက်ပြီး စာသင်ပေးတဲ့စာအုပ်တွေမှာလည်းပါတတ်ပါတယ်။
 မွေးနေ့ကဒ်၊ ခရစ် စမတ်ကဒ်တွေထဲက ဘက်ထရီတွေကိုတော့ ကဒ်ကို စုတ်ဖြဲလိုက်လျင် ထွက်လာနိုင်လို့ ပို အန္တရာယ်ရှိပါတယ်။
အရောင် လက်လက်နဲ့ ဘက်ထရီကလေးတွေကို ကလေးငယ်တွေက ချိုချဉ် အမှတ်နဲ့ မျိုချတတ်ပါတယ်။
ဘက်ထရီက အစာပြွန်တနေရာရာမှာ တစ်လျင် ပါးစပ်ထဲကတံတွေးကြောင့်  ဘက်ထရီ အဆက်ပွင့်ပြီး အထဲကအက်ဆစ်ထွက်ကာ အစာပြွန်နံရံကိုစားပါတယ်။
 လက်ဆောင်တွေပေးနဲ့ခရစ်စမတ် မှာ ကလေးတွေကို အဲလိုဘက်ထရီပါတဲ့လက်ဆောင်တွေ ကဒ်တွေပေးလျင် သတိထားကြဖို့ ဘီဘီစီကလာတဲ့ သတင်းထဲက နမူနာ ဗွီဒီယိုကလေးကို ပြန်ရှဲပြထားပါတယ်။
အသားပြားကို အူနံရံအနေနဲ့ထားပြီး စမ်းပြတာပါ။

ဘက်ထရီ ပေါ်ကို တံတွေးဆွတ်ပေးတဲ့ အခါ တွံတွေးက ဘက်ထရီ နံရံကိုစားလို့အထဲက အက်ဆစ်ထွက်လာကာ အသားပြားကို နှစ်နာရီ အတွင်း အပေါက်လုံးဝ ဖြစ်သွားစေပါတယ်။
ဆိုလိုတာက ဒီလို ဘက်ထရီမျိုးကို မျိုချမိရင် နှစ်နာရီအတွင်း အူ / အစာအိမ် နံရံပေါက်ပြီး အနားက အင်္ဂါတွေကိုပါလောင်စားလို့ အသက်ပါထိခိုက်နိုင်တယ်လို့ပြတာပါ။

အောက်ကဗွီဒီယိုကလည်း ဘက်ထရီကလေးတွေကလေးငယ်တွေအတွက် အန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်ပုံကိုပြထားတာပါ။

အဲဒါကြောင့် တွေ့ကရာ ပါးစပ်ထဲ ထည့်တတ်တဲ့ လေးဘက် တွား အရွယ်ကနေ သုံးလေးနှစ် အရွယ် အထိကလေးတွေ အိမ်မှာရှိလျင် ဒီလို ဘက်ထရီ မျိုးကို သေချာ သိမ်းဖို့၊ သေချာ ထုတ်ပြီး လွှင့်ပစ်ဖို့အရေးကြီးပါတယ်။ သူတို့ပါတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို လူကြီး မရှိလျင် ပေးမထားပါနဲ့ ။

ကလေး ငယ် ငယ်တွေနဲ့ ပစ္စည်းသေးသေးကလေးများ

အသက် ကိုးလလောက်ကနေ ၅ နှစ် အရွယ် အထိ ကလေးတွေက ပစ္စည်းသေးသေးကလေးတွေကို ပါးစပ်ထဲ၊ နှာခေါင်းထဲ ထည့်တတ်တဲ့ သဘာဝ ရှိတာကြောင့် သူတို့ကလေး တွေ လက်လှမ်းမှီတဲ့ နေရာတွေ ( သူတို့ တက်လို့ရတဲ့ ဘီဒို ၊ စားပွဲတွေပါ) မှာ  ပါးစပ်ပေါက်ထဲ ဝင်လို့ဆံ့တဲ့ အရာတွေမထားသင့်ပါ။
ခဲဖျက်၊ ပုတီးစေ့ ကစားစရာ အရုပ်သေးသေး၊ ဘက်ထရီ အသေးကလေး တွေကနေ စက္ကူစ, ပလတ်စတစ်စ အလယ် အကြွေစေ့တွေ၊ ဆေးလုံးကလေးတွေအဆုံးအထိ အကုန်ထည့်ကြပါတယ်။ 
ဘက်ထရီကတော့ အထက်မှာ ဆိုထားသလို ဖြစ်နိုင်လို့ အန္တရာယ်ပိုများပါတယ်။
ဆေးလုံးတွေ စားမိလျင်လည်း ဆေးတလုံးထဲမှာတောင် သူတို့ အရွယ် နဲ့ စာလျင် အလွန်များတဲ့ ဆေးပမာဏ ဝင်သွားလို့ ဒုက္ခရောက်နိုင်ပါတယ်။
သူတို့မှီနိုင်တဲ့ ဘီဒို၊ အံဆွဲ  ဗူး၊ ခွက်တွေကိုလည်းသူတို့ဖွင့်မရအောင်  Child lock  လိုမျိုးနဲ့ပိတ်ပါ။

ပါးစပ်ထဲ ထည့်မိလျင်

လည်းချာင်းထဲ တစ်နေနိုင်ပါတယ် ၊ အသက်ရှူခက်တာ ၊ လည်ချောင်းနာတာ၊ အသက်ရှူလျင် အသံမြည်တာ၊ အစာမစားနိုင်တာတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်.
အခန့် မသင့်လို့လေပြွန်ထဲ ကို ရောက်သွားလျှင် လေပြွန် ပိတ် ပြီး အသက်ဆုံးတာ ဖြစ်နိုင်သလို လေပြွန် သေးတနေရာရာမှာ ပိတ်ပြီး အဆုတ် တစိတ် တဒေသ လေမဝင်နိုင်ပဲ ရောဂါရပါတယ်။
အစာလမ်းကြောင်းထဲရောက်သွားလျင်တော့  လည်ချောင်းတနေရာရာမှာ တစ်နေနိုင်သလို အစာအိမ်ကနေအများစုက တော့ အူထဲ အထဲရောက်သွားပြီး ဝမ်းနဲ့ အတူပြန်ထွက်လာပါတယ်။
တချို့ကတော့   အဆိပ်သင့်တာ အူပေါက်တာ ဖြစ်တတ်လို့ အရေးပေါ် ထုတ်ဖို့ လိုနိုင်ပါတယ်။

နှာခေါင်းထဲ 

နှာခေါင်းထဲမှာ တခုခုရှိနေလျင်
နှာခေါင်းနာတာ၊ နှာရည် ကျတော ၊ သွေးထွက်တာ ၊ အသက်ရှူလျင် အသံမြည်တာ၊ အသက်ရှူထုတ်လျင် အပုပ်နံထွက်တာ တို့ဖြစ်နိုင်ပါတယ်.
မိမိဘာသာထုတ်ဖို့ မကြိုးစားပါနဲ့ အထဲပိုဝင်သွားပြီး လေပြွန် ပိတ်သွားနိုင်ပါတယ်။
ကလေးကို ချော့ပြီး ဆေးရုံကိုသာခေါ်သွားပါ။
လမ်းကြမ်းလျင် ကားဆောင့်ပြီး အထဲကို ပြုတ်ကျမသွားစေရန် ကလေးကို လှဲနေစေပြီး ဦးခေါင်းဘက်ကို နှိမ့်ထားတာကောင်းပါတယ်။

ဘာလုပ်ရမလဲ 

ဘာပဲ ဖြစ်ဖြစ်  စိတ်အေးအေးထားပါ။
အဲလို့ပစ္စည်းကလေးတွေကို မြိုချမိတယ် နှာခေါင်းထဲ ထည့်တယ်လို့သံသယရှိလျင် ဘာပစ္စည်းဖြစ်နိုင်တယ်လို့ သိနိုင်လျင်ပိုကောင်းပါတယ်။
ဘာပစ္စည်းဝင် သွားသလဲ ဆိုတာသိအောင်လုပ်ပါ ၊ အဲဒီအတွက်တော့ အချိန်မဖြုန်းပါနဲ့ ။ ဆးလုံးလို့ သံသယရှိလျင် ဗူးခွဲကိုပါဆေးရုံကိုယူသွားနိုင်လျင် ပိုကောင်းပါတယ်။
ပါးစပ်ထဲမှာ မျက်စေ့နဲ့ မြင်ရလို့  လက်နဲ့ မှီလျင်တော့ နှိုက်ထုတ်ပါ။
ကလေး ကို လန့်အောင် မလုပ်ပါနဲ့၊ လန့်ပြီး ငိုရှိုက်မှ လေပြွန်ထဲအထိကျသွားနိုင်ပါတယ်။
အလွယ်တကူ မြင်ရပေမယ့် ထုတ်လို့ရဖို့ မသေချာလျင် ထုတ်ဖို့ မကြိုးစားပါနဲ့။
ကလေးက ဘာမှ မဖြစ်လျင် မိမိဘာသာ နှိုက်ထုတ်တာထက် ဆေးရုံကိုသွားတာ ပိုကောင်းပါတယ်။
အနီးဆုံးဆေးရုံ ဆေးခန်းကိုသွားပါ။
အပြင်ဆေးခန်း အသေးတွေမှာ ပစ္စည်း တန်ဆာပလာ မစုံလျင် ဘာမှ လုပ်မပေးနိုင်လို့ ဆေးရုံနဲ့ နီးလျင် ဆေးရုံကိုသာသွားပါ။
လမ်းကြမ်းလျင် ကားဆောင့်ပြီး အထဲကို ပြုတ်ကျမသွားစေရန် ကလေးကို လှဲနေစေပြီး ဦးခေါင်းဘက်ကို နှိမ့်ထားတာကောင်းပါတယ်။
ဆေးလုံး၊ ဘက်ထရီ စတာတွေဆိုလျင် ဆေးရုံကို အမြန်သွားပါ။


Dr Aung
25/12/19

ကိုယ့်မှာ ဆီးချိရောဂါဖြစ်နိုင်တဲ့ အခွင့်လမ်း ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာကိုတွက်ကြည့်မယ်

ကိုယ့်မှာ ဆီးချိရောဂါဖြစ်နိုင်တဲ့ အခွင့်လမ်း ဘယ်လောက်ရှိတယ်ဆိုတာကိုတွက်ကြည့်မယ်

ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းပြီး ကျန်းမာရေးနဲ့ မညီညွတ်တဲ့ နေထိုင်စားသောက်မှုတွေကြားမှာ ကျင်လည်ကြတဲ့ ဒီနေ့ခေတ်မှာ ဆီးချိုရောဂါဆိုတာ  လူတိုင်းအတွက် မစိမ်းတော့တဲ့ရောဂါတခုပါ။ 

နိုဝင်ဘာ ၁၄ရက်မှာ ကျရောက်မယ့် ကမ္ယာ့ဆီးချိုရောဂါနေ့ လှုပ်ရှားမှူဝဘ်ဆိုဒ်ကို  အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာဆီးချိုရောဂါအဖွဲ့ချုပ် International Diabetes Fedreation  ကတင်ထားပါတယ်။

https://worlddiabetesday.org  ပါ။

မြန်မာလိုဖတ်လို့ရမလား

ဝဘ်ဆိုဒ်ကိုမြန်မာလို ဖတ်ချင်လျင်တော့  Google Chrome web Browser မှာဖွင့်ပြီး မြန်မာဘာသာကိုအလိုလျှောက်ပြန်ခိုင်းလို့ရပါတယ်။

ယူနီကုဒ်နဲ့မှ ဖတ်လို့ရမှာဖြစ်ပါတယ်။

Google Chrome web Browser မှာ မြန်မာ လို့ဘာသာပြန်လို့ရအောင်လုပ်နည်းကိုဒီ ဗွီဒီယိုမှာ ကြည့်ပါ။

Android phone နဲ့ tablet တွေ အတွက်

https://youtu.be/yRqXL3Rhjlg

iPhone iPad တွေ အတွက်

https://youtu.be/qbDsSwxPg28

အဲဒီ ကမ္ယာ့ဆီးချိုရောဂါနေ့ လှုပ်ရှားမှူဝဘ်ဆိုဒ်ထဲမှာ ပြောထားတာက

(၁) အချိန် ၈ စက္ကန့်တိုင်း လူတယောက် ဆီးချိုကြောင့်သေဆုံးနေတယ်။

(၂) ဆီးချိုကြောင့် မျက်စိကွယ်ခြင်း၊ ခြေလက်ပုပ်၍ဖြတ်တောက်ပြစ်ရခြင်း၊ နှလုံး၊ ကျောက်ကပ်တို့ကိုထိခိုက်ခြင်း စတဲ့ နာတာရှည်ရောဂါတွေဝင်ကာ အသက်တိုစေပါတယ်၊

(၃) အဖြစ်များတဲ့ ဆီးချိုရောဂါ (အမျိုးစား ၂ ) ရဲ့  ၅၀ ရာနှုန်းကို မဖြစ်အောင် သို့မဟုတ် ဖြစ်တာနောက်ကျအောင်  ကာကွယ်လို့ရပါတယ် လို့ဆိုပါတယ်။

အဲဒီဝဘ်ဆိုဒ် https://worlddiabetesday.org ထဲမှာ လူတိုင်းလူတိုင်း ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေ ဘယ်လောက်ရှိနေတယ်ဆိုတာကိုတွက်လို့ရပါတယ်။

 ကိုယ့်အတွက် ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးစား ၂ ဖြစ်နိုင်ခြေကိုတွက်ဖို့  တိုက်ရိုက်လင့်  https://www.idf.org/type-2-diabetes-risk-assessment/ မှာ၊ အောက်ပါအချက်အလက် တွေကိုဖြည့်ပေးရပါမယ်။

၁. အသက်

၂. BMI (အရပ်နဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်ကို ဖြည့် လျင် စင်တီမီတာ နဲ့ ကီလိုဂရမ်းကို အင်္ဂလိပ် ဂဏန်းနဲ့ ဖြည့်ပေးဖို့လိုပါတယ်။ မြန်မာဂဏန်းနဲ့ ဖြည့်လျင် တွက်ထားတဲ့ BMI ကိုဖတ်မရပါ။ ဒါပေမယ့် ဘယ်အုပ်စုထဲမှာ ပါတယ်။ ဘယ်ထဲမှာဖြည့်ပါလို့တော့ ပြပါသေးတယ်။ )

၃. ခါးလုံးပတ် ( waist cricumference) 

၄. ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု

၅. အသီးအရွက်စားသုံးမှု

၆. သွေးတိုးရောဂါ အခြေအနေ

၇. သွေးထဲမှာ သကြားဓါတ်များဖူးသလား

၈. ဆီးချိုမျိုးရိုး

ဘယ်လိုတွက်ကြမလဲ 

တိုက်ရိုက်လင့် https://www.idf.org/type-2-diabetes-risk-assessment/ မှာ၊  " ယခုစတင်ပါ"  "Start Now "  ကိုနှိပ်ပါ။ 

၁။ အသက်

ပြီးလျင် ပထမဆုံးဖြည့်ရမှာက မိမိရဲ့ အသက် ဘယ်အုပ်စုထဲမှာပါလဲဆိုတာပါ။ အသက် ကြီးလေ ဆီးချိုရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကပိုများလေလေပါ။  ပြီးလျင် အောက်က " Next"  ကိုနှိပ်ပါ။

၂။  BMI ( Body mass Index)

လူတွေ အဝလွန်တယ် မလွန်ဘူးဆိုတာကို ကိုယ်အလေးချိန်တခုတည်းနဲ့ပြောလို့မရပါဘူး။ အရပ်အမောင်းနဲ့ ကိုယ်အလေးချိန်ကိုအချိုးချထားတဲ့ BMI နဲ့ပြောပါတယ်။ အနောက်နိုင်ငံသားတွေအတွက် BMI 25 ကျော်လျင် အဝလွန်တယ် လို့ဆိုပေမယ့် အရိုးသေးတဲ့အာရှတိုက်သားတွေကတော့ BMI  ၂၃ ထက်မကျော်သင့်ပါဘူး။ တွက်နည်းကတော့ 

ကိုယ်အလေးချိန် (ကီလိုဂရမ်) ကို အရပ် (မီတာ) ရဲ့ နှစ်ထပ်ကိန်းနဲ့ အချိုးချပါတယ်။ 

 ရလာတဲ့ ရလာဒ် ယူနစ်က  kg/ m2  ပါ။ 

အဲဒါကိုတွက်ဖို့ နောက်အဆင့်မှာ ကိုယ့်ရဲ့ အရပ် ( စင်တီမီတာ) နဲ့ ကိုယ်အလေးချိန် ( ကီလိုဂရမ်) ကိုဖြည့်ပေးပါ။ 

မြန်မာပြန်ထားတဲ့ ဘရောင်ဇာမှာကိန်းဂဏန်းတွေကို မြန်မာလိုဖြည့်လျင် ထွက်လာတဲ့ BMI  ကိုဖတ်လို့မရပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့် BMI  ကိ ဘယ်အုပ်စုထဲမှာဝင်တယ်၊ ဘယ်မှာဖြည့်ပါလို့တော့ပြပါတယ်၊ 

ဂဏန်းကို English လိုဖြည့်လျင်တော့ကိုယ့် BMI  ကိုပါဖတ်လို့ရပါတယ်။ ပြီးလျင် Next  ကိုနှိပ်ပေးပါ။  မြန်မာပြန်ထားတဲ့ ဘရောင်ဇာမှာ  " Next"  ကအလုပ်မလုပ်လျင် သူ့အောက်က အတုံးကလေးကိုနှိပ်ပေးပါ။  

၃။ ခါးပတ်လည်လုံးပတ် 

ဝမ်းဗိုက်ထဲက အဆီတွေက ဆီးချိုဖြစ်စေတဲ့ တရားခံတွေထဲမှာ တခုပါတာဖြစ်လို့ အဲဒီအဆီတွေဘယ်လောက်များတယ်ဆိုတာကိုခန့်မှန်းဖို့ ခါးပတ်လည်လုံးပတ် ကိုတိုင်ပါတယ်။ အမျိုးသား ဆို ၉၄ စင်တီမီတာ ( အာရှတိုက်သားတွေအတွက် ၈၈ ) အမျိုးသမီးတွေအတွက် ၈၀ စင်တီမီတာထက်မကျော်သင့်ဘူးလို့ဆိုပါတယ်။ 

တိုင်းပုံတိုင်းနည်းကတော့ ကိုယ့်နံရိုးဘေးဖက် အောက်ဆုံးအနားနဲ့ အောက်က တင်ပါးရိုးအပြားရဲ့ အပေါ်အနား၂ ခုအကြားအလယ်အမှတ် ကိုယူပြီး ဘယ်နဲ့ ညာ ၂ ဘက်ကိုပတ်ခြာလည်တိုင်းယူပါ။ 

ရတဲ့ အဖြေ ဘယ်အုပ်စုထဲဝင်တယ်ဆိုတာကိုဖြည့်ပြီး Next  ကိုနှိပ်ပေးပါ။

(၄) ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု 

ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု နည်းလျင် ဆီးချိုရောဂါဖြစ်ဖို့ အခွင့်လမ်းပိုများလို့ လူတယောက်က တနေ့အနည်းဆုံးနာရီဝက် လှုပ်ရှားမှု ရှိသင့်တယ်လို့ သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ အဲလိုလှုပ်ရှားမှု ရှိ မရှိ ကိုကြည့်ပြီး ဆီးချိုရောဂါဖြစ်ဖို့ အခွင့်လမ်းကိုတွက်ထဲ့ထဲမှာထည့်ပါတယ်။ 

နေ့စဉ် အလုပ်ထဲမှာ သို့မဟုတ် အလုပ်ချိန်ပြင်ပမှာ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု  တနေ့လျင် နာရီဝက် နဲ့ အထက်ရှိ၊မရှိဖြေပြီး  Next   ကိုနှိပ်ပါ။

(၅) ဟင်းသီးဟင်းရွက် အသီးအနှံစားသုံးမှု 

ကျန်းမာစေတဲ့ အာဟာရ၊ ရေနဲ့ အမျှင် စတာတွေများတဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နဲ့ အသီးအနှံတွေကို စားသုံးမှုနည်းသူတွေမှာ ဆီးချိုဖြစ်နိုင်ခြေပိုများလို့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်နဲ့ အသီးအနှံတွေကို နေ့တိုင်းစားမစားဖြေပြီး Next  ကိုနှိပ်ပေးပါ။

(၆) သွေးတိုး

ပုံမှန်ဆေးသောက်ဖို့လိုအပ်တဲ့ သွေးတိုးရောဂါအဆင့်ရှိသူတွေမှာ ဆီးချိုဖြစ်ဖို့နဲ့ တခြားကျန်းမာရေးပြသနာတွေ ပိုများလို့ သွေးတိုးရာဂါအတွက် ဆေးပုံမှန်သောက်နေရခြင်းရှိမရှိ ဖြေပြီး Next  ကိုနှိပ်ပေးပါ။

(၇) အချိုဓါတ်

လူတချို့မှာ သွေးချိုဓါတ် တခါတလေ နည်းနည်းတက်ပြီး ပုံမှန်ကိုပြန်ကျသွားတာမျိုးရှိတတ်ပါတယ်။

အမျိုးသမီးတချို့မှာ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်သကြားဓါတ်များပြီး ကလေးမွေးပြီးနောက်မှာတော့ ပုံမှန်ကိုပြန်ကျသွားတတ်ပါတယ်။ သူတို့မှာ ဆီးချိုဖြစ်ဖို့ အလားအလားပိုများပါတယ်။

အဲလို ကိုယ့်သွေးထဲမှာ ဂလူးကို့စ်သကြားဓါတ်ကိုစစ်ဖူးသူများအတွက် သကြားဓါတ်က တကြိမ်တခါ ပုံမှန်ထက် များဖူးခြင်းရှိမရှိဖြေပြီး Next  ကိုနှိပ်ပေးပါ။

(၈) ဆီးချိုမျိုးရိုးဗီဇ

 ကိုယ့် ရဲ့ ဆွေမျိုး အရင်းအချာတွေမှာ ဆီးချိုရောဂါရှိလျင် ကိုယ့်မှာလည်းအဲလိုဖြစ်စေနိုင်တဲ့ မျိုးရိုးဗီဇပါနေနိုင်ပါတယ်။ ဆီးချိုရှိသူအမျိုးတွေက နည်းနည်းဝေးတဲ့ သူတွေဆိုလျင်တော့ ကိုယ့်မှာပါတဲ့ ဆီးချို ဗီဇကလည်းအားနည်းပါတယ်။ 

ဆွေမျိုးတွေထဲ ဆီးချိုရောဂါသည်လုံးဝမရှိသူ။

အဖိုးအဖွား၊ ဦးလေး အဒေါ်၊ ဝမ်းကွဲမောင်နှမများ ကဲ့သို့ သောအမျိုးတွေထဲမှာ ဆီးချိုရှိသူ

မိဘ မောင်ဘွား အရင်းအချာ၊ မိမိရဲ့ သားသမီး စတဲ့ အရင်းအချာတွေမှာ ဆီးချိုရှိသူ

စသည်ဖြင့် ဆီးချိုမျိုးရိုးကို ဖြေပေးပြီး အဖြေတွေကိုတင်လိုက်ပါ

အဲဒီအခါ တွက်ပြီးသား ရမှတ်နဲ့ အတူ ကိုယ်ဟာဆီးချိုရောဂါ ဖြစ်ဖို့ အခွင့်လမ်း များလား၊ နည်းလားဆိုတာကိုပြပါတယ်။

တချိန်တည်းမှာပဲ  ကိုယ်လို အနေအထားတဲ့ သူတွေ ဘယ်နှစ်ယောက်မှာ ဘယ်လောက်ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးစား ၂ ဖြစ်သွားကြတယ်ဆိုတာပြပါတယ်။

ဘာတွေလုပ်သင့်တယ်ဆို့လည်း အကြံပေးထားပါတယ်။

ဆီးချိုမဖြစ်အောင်ကာကွယ်လို့မရဘူးလား

ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးအစား ၂ ရဲ့ ထက်ဝက်လောက်ကိုကာကွယ်လို့ရတယ်လို့ဆိုထားတော့ ဘယ်လို့ကာကွယ်မှာလဲ ဆိုတာမေးစရာပါ။ စောစောက ဖြေခဲ့ရတဲ့ အချက်တွေကိုပြန်ကြည့်လျင် သိနိုင်ပါတယ်။ 

ဆီးချိုဖြစ်စေဖို့ အထောက်အပံ့ပြုတဲ့ အချက်တွေထဲမှာ 

ကိုယ်ပြောင်းလဲလို့မရတဲ့ အချက်တွေကတော့ (၁) အသက် (၂) မျိုးရိုးဗီဇ (၃) သွေးတိုး (၄) အရင်က အချိဓါတ်တက်ဖူးခဲ့ တဲ့ အနေအထား တို့ပါ။

ဒါပေမယ့် (၁) ကိုယ် အလေးချိန် (၂) ဗိုက်ထဲအဆီ (၃) ပုံမှန်ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား လုပ်ခြင်း နဲ့  (၄) ကျန်းမာရေးနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ အသီးအနှံ အရွက်တွေကိုစားသုံးခြင်းတို့ ကိုတော့ဘယ်သူမဆိုပြောင်းလဲ လုပ်ဆောင်နိုင်ပါတယ်။

ဒီလိုပြောင်းလုပ်ကြည့်တဲ့ အခါ  ( BMI 25  အောက်ကျအောင်၊ ခါးလုံးပတ် ၉၄ စင်တီမီတာ၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု အနည်းဆုံး တနေ့နာရီဝက်၊ အသီးအရွက်တွေနေ့တိုင်းစား ) အထက်က အမှတ် ၁၂ ကနေ ၃ ကိုလျော့သွားပါတယ်၊

 ၆ ယောက်မှာ တယောက်  ဆီးချိုရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေ ရှိတဲ့ အုပ်စုကနေ လူ ၁၀၀ မှာ တ ယောက်သာဖြစ်တဲ့နှုန်း ကိုကျသွားပါတယ်။

ဒါကြောင့် ဆီးချိုရောဂါမျိုးရိုးရှိနေသည့်တိုင်အောင်  ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား ပုံမှန်လုပ်၊ အသီး အရွက် အနှံတွေ နေ့တိုင်းစား၊ ကိုယ် အလေးချိန်နဲ့ ခါးလုံးပတ်ကို ကျန်းမာသူတွေရှိသင့်တဲ့ အတိုင်းအတာထက် မကျော်စေခြင်းအားဖြင့် ဆီးချိုမဖြစ်အောင်ကာကွယ်နိုင် (သို့) အသက်တော်တော်ကြီးမှ ဖြစ်အောင် လုပ်ထားနိုင်ပါတယ်။ ‘

ပြောင်းမရတော့တဲ့ သွေးတိုး နဲ့ သွေးအချိုဓါတ်တက်ခဲ့ ဖူးတဲ့ ရာဇဝင်တွေအတွက် လည်း အငံလျှော့စား သွေးကျဆေးမှန်မှန်သောက် ၊ အချိုလျှော့စားခြင်းဖြင့် အထိုက်အလျှောက် အကျိုးရှိစေပါတယ်။

ကျန်းမာရေးနဲ့ညီညွတ်တဲ့ ပုံစံ နေထိုင်စားသောက်ခြင်ဖြင်းဆီးချိုမဖြစ်အောင်ကာကွယ်ကြပါစို့။ 

Dr. Aung 

13/11/2019

တဆင့်ခံ ဆေးလိပ်ငွေ့ နဲ့ ကျန်းမာရေးပြသနာများ

တဆင့်ခံ ဆေးလိပ်ငွေ့ နဲ့ ကျန်းမာရေးပြသနာများ

ကျနော်ဆေးလိပ်ပြတ်သွားတာ ၂ နှစ်ရှိပါပြီ၊ အရင်က တရက် ကို တဗူးကုန်ပါတယ်။ 
တယ်ဟုတ်ပါလား၊ ဘယ်လိုဖြတ်လိုက်တာလဲဗျ။ 
ကျနော့ အမျိုးသမီးကိုယ်ဝန်ရတော့ ကျနော်ဆေးလိပ်သောက်နေရင် မိန်းမကိုသာမက ကလေးကိုပါ ကျန်းမာရေးထိခိုက်တယ်ဆိုလို့  ကျနော့ရင်သွေးကလေးကို လူမဖြစ်ခင်ကတည်းက ကျနော့ဆေးလိပ်ငွေ့နဲ့ ဒုက္ခပေးနေမိမှာစိုးလို့ဖြတ်လိုက်တာပါ။
စိတ်ပါလက်ပါဖြတ်ချင်တာဆိုတော့ မခက်ပါဘူး ။ ဖြတ်ကာစ ၂ လလောက်ပဲ နေရနည်းနည်းခက်ပါတယ်။  
ဒါကတော့ တနေ့က တွေ့ခဲ့တဲ့လူနာတယောက်ပြောပြတာပါ။ 

Second-hand smoke နဲ့ passive smoker or involuntary smoker များရဲ့ကျန်းမာရေးပြသနာများ

Second-hand smoke (တဆင့်ခံ ဆေးလိပ်ငွေ့) SHS ဆိုတာ

နှစ်မျိုးရှိပါတယ်။

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်ဆေးလိပ် မသောက်ပါပဲနှင့် မိမိထံရောက်လာသော သူတပါးသောက်သော ဆေးလိပ်၊ စီးကရက်၊ ဆေးပြင်းလိပ်၊ ဆေးတံစသည်တို့မှ ဆေးရွက်ကြီးကို မီးလောင်ပြီးထွက်လာသော အခိုးအငွေ့၊ (Mainstream smoke: )

၂။ ဆေးလိပ်သောက်သောသူက ရှူထုတ်လိုက်သောလေထဲတွင်ပါသောဆေးရွက်ကြီး မီးခိုးငွေ့ပါသောလေ၊ ကို တဆင့်ခံ ဆေးလိပ်ငွေ့ လို့ခေါ်ပြီး အဲလိုရှူရှိုက်မိတာကို တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူမိခြင်း (Sidestream smoke) တို့ကို Second-hand smoke  လို့ခေါ်ပါတယ်။

• အဆိုပါ ဆေးလိပ်အငွေ့တွင် ပါဝင်သောဓါတုပစ္စည်းပေါင်း ၇၀၀၀ ကျော်တွင် လူကိုအန္တရာယ်ပေးနိုင်သောဓါတ် ရာကျော်ပါဝင်ပြီး အနည်းဆုံးအမျိုး ၇၀ က တော့ ကင်ဆာရောဂါအမျိုးမျိုးကိုဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။
• ဤအဆိပ်ငွေ့ပါ ဆေးလိပ်ခိုးများကိုရှူရှိုက်မိရာတွင် မည်မျှပင်  အချိန်တိုပါစေ၊ ပမာဏနည်းပါစေ ဘေးအန္တရာယ်ရှိပါတယ်။ 
• ဆေးလိပ်မသောက်သော်လည်း တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူမိသူတွေဟာ ဆေးလိပ်ကိုကိုယ်တိုင်သောက်သူလိုပဲကျန်းမာရေးကိုထိခိုက်ခံရပါတယ်။ အဲလိုအငွေ့တွေကို ရှူနေရသူတွေကိုတော့  passive smoker or involuntary smoker လို့ခေါ်ကြပါတယ်။ 
• ကမ္ဘာမှာ တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူရှိုက်ရလို့ ကျန်မာရေးထိခိုက်ပြီး အရွယ်မတိုင်မိသေဆုံးသူ နှစ်စဉ် ခြောက်သိန်းလောက်ရှိပြီး ထက်ဝက်ကျော်က အမျိုးသမီးတွေပါ။
• နိုင်ငံအများစုမှာ အသက်  ၁၃ နှစ်ကနေ ၁၅ နှစ်အကြေား ကလေးတွေရဲ့ သုံးပုံတပုံကျော်ဟာ သူတို့ရဲ့နေအိမ်တွေမှာ တဆင့်ခံ ဆေးလိပ်ငွေ့တွေကို ရှူနေကြရတယ်လို့ WHO  ကဆိုပါတယ်။

ဆေးလိပ်ငွေ့ကြောင့်ဖြစ်စေတဲ့ ကင်ဆာရောဂါများ

• ဆေးလိပ်ငွေ့ကြောင့်ဖြစ်စေတဲ့ ကင်ဆာရောဂါတွေကိုတော့ ဆေးလိပ်သောက်သူသာမက တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူုရသူတွေပါရနိုင်ပါတယ်။
• အဖြစ်အများဆုံးကတော့ အဆုတ်ကင်ဆာ ပါ။ ဆေးလိပ်ငွေ့ကြောင့်ဖြစ်တဲ့တခြားကင်ဆာတွေကတော့
• အသံအိုး၊ လည်ချောင်း၊ နှာခေါင်းဘေးအရိုးခေါင်းပွအတွင်းမြှေး၊ ဦးနှောက်၊ ဆီးအိမ်၊ မစင်အိမ်၊ အစာအိမ်၊ ရင်သား  ကင်ဆာများ ။
• ကလေးတွေမှာ သငံရည်ကျိတ် ကင်ဆာ၊ သွေးကင်ဆာ၊ အသည်းကင်ဆာနဲ့ဦးနှောက်ကင်ဆာ။

တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူရသူတွေရနိုင်တဲ့တခြားကျန်းမာရေးပြသနာများ

တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူရသူတွေရနိုင်တဲ့တခြားကျန်းမာရေးပြသနာတွေထဲကအဆိုးဆုံးကတော့

• နှလုံးနဲ့ သွေးကြောတွေကိုထိခိုက်ပြီးရလာတဲ့ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း/ ပိတ်ရောဂါနဲ့ လေဖြတ်ခြင်းတို့ပါ။ နောက်ပိုင်းတွေ့ရှိချက်တွေအရ စိတ်ကျရောဂါနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ စိတ်ခံစားမှုပိုင်းဆိုင်ရာရောဂါတွေကိုပ်ဖြစ်စေနိုင်တယ်ဆိုပါတယ်။
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေအဲလို တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူရပါက ဝမ်းထဲကသန္ဓေသားကိုပါ ကျန်းမာရေးထိခိုက်ပါတယ်။
• ကလေးငယ်တွေ တဆင့်ခံဆေးလိပ်ငွေ့ကိုရှူရပါက လူကြီးများထက် ပိုပြီး ထိခိုက်ခံရပါတယ်။

ကလေးငယ်တွေအတွက် လတ်တလောရတဲ့ ပြသနာတွေကတော့

• အသက်ရှူလမ်းကြောင်းယောင်ခြင်း ၊ ပိုးဝင်ခြင်း
• အဆုတ် များ အားနည်းခြင်း
• ပန်းနာရင်ကြပ်ဖြစ်စေခြင်း၊ မကြာခဏ ရင်ကြပ်ခြင်း
• တနှစ်အောက်ကလေးများအိပ်နေစဉ် ရုတ်တရက် သေဆုံးခြင်း sudden and unexpected death in infancy (SUDI)
• နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်းရောဂါများရခြင်း။

သူတို့တတွေကြီးလာတဲ့အခါ ငယ်စဉ်ကရှူမိတဲ့ ဆေးလိပ်ငွေ့ကြောင့်ကင်ဆာမျိုးစုံဖြစ်ဖို့ ဘေးပိုများပါတယ်။

ဆေးလိပ်မသောက်ဘဲ အဲလို တဆင့်ခံဆေးလိပ်ခိုးတွေကိုရှူမိနိုင်တဲ့နေရာများ

အလုပ်ခွင်

• အလုပ်ထဲမှာ ဆေးလိပ်သောက်သူနဲ့ မသောက်သူကို နေရာခွဲထားပေးတာ၊ သန့်စင်စက်တပ်ထားတာ၊ စတာတွေလုပ်ပေမယ့် ဆေးလိပ်သောက်သူတွေနဲ့ အဆောက်အဦတခုထဲမှာ အတူရှိနေသေး၍ ဆေးလိပ်မသောက်သူတွေမှာ တဆင့်ခံဆေးလိပ်ခိုးတွေကြောင့်ရတဲ့ အန္တရာယ်က မလွတ်နိုင်ပါ။ 
• ဆေးလိပ်ကင်းစင်တဲ့ လုပ်ငန်းခွင် မျိုးဖန်တီးပေးခြင်း။
•  အလုပ်တွင် ဆေးလိပ်မသောက်သူ ကို တချို့အခွင့်အရေးတွေပိုပေးပေး ဆေးလိပ်သောက်သူတွေကို ဆေးလိပ်ဖြတ်ချင်လာအောင် ဆွဲဆောင်ခြင်းတို့နဲ့ သာ ဆေးလိပ်မသောက်သူတွေကို လုပ်ငန်းခွင်ထဲက တဆင့်ခံဆေးလိပ်ခိုးတွေ အန္တရာယ်က ကာကွယ်ပေးနိုင်မှာပါ။

အများပြည်သူအသုံးပြုရာနေရာများ

အများပြည်သူသုံး ဈေး၊ ပန်းခြံ၊ ရုံး၊ ကျောင်း၊ စားသောက်ဆိုင်၊ ဘတ်စ်ကား၊ ရထား၊ သင်္ဘော စသည့်နေရာတွေမှာ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ထားဖို့ ကျန်းမာရေးပညာရှင်တွေက တိုက်တွန်းကြပြီး တိုးတက်တဲ့ နိုင်ငံအတော်များများမှာ ကျင့်သုံးနေပြီလည်းဖြစ်ပါတယ်။

နေအိမ်

• မိမိနေအိမ်မှာ ဆေးလိပ်ငွေ့ကင်းစင်ရေး ဆောင်ရွက်ခြင်းက ကလေးငယ်တွေနဲ့ သက်ကြီးရွယ်အိုတွေအပါဝင် မိသားစုဝင်အားလုံးရဲ့ ကျန်းမာရေးကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက်တာပဲဖြစ်ပါတယ်။
• အခန်းတွဲတိုက်တွေမှာတော့ အဲယားကွန်းလေပိုက်တွေကဖြစ်စေ လျှောက်လမ်း၊ လှေကား ၊ တံခါးကြား၊ နံရံနဲ့ ကြမ်းကြားတွေ ကနေလည်း ဆေးလိပ်ငွေ့ဝင်လာနိုင်တာဖြစ်လို့ တခြားဆေးလိပ်မသောက်သူတွေရဲ့ အခန်းတွေကိုရောက်ရှိဒုက္ခပေးပါတယ်။

ကား

အဲယားကွန်းဖွင့်ထားသည်ဖြစ်စေ မှန်ပြူတင်းတွေဖွင့်ထားသည်ဖြစ်စေ ဆေးလိပ်သောက်သူနဲ့ ကားတစီးထဲမှာ အတူရှိသူအားလုံး အနည်းနဲ့အများ တဆင့်ခံဆေးလိပ်ခိုးကပေးတဲ့ ကျန်းမာရေး ဘေးအန္တရာယ်တွေကို ခံစားရပါတယ်။ အထူးသဖြင့် ကလေးငယ်တွေမှာ ပိုခံစားရပါတယ်။

ကာကွယ်နည်းများ

• အများပြည်သူသုံးတဲ့နေရာများမှာ ဆေးလိပ်သောက်သုံးခြင်းကို ဥပဒေနဲ့ ပိတ်ပင်တားဆီးခြင်း ။
• ဆေးလိပ်သောက်သူများအတွက် သီးသန့်နေရာပေးဖို့လိုနိုင်ပါတယ်။
• ပြည်သူလူထုကို ဆေးလိပ်အန္တရာယ် ပညာပေးခြင်းနဲ့ ဆေးလိပ်ဖြတ်လိုသူတွေကိုကူညီဖို့ ဆေးခန်းများ အသင်းအဖွဲ့များ ဖွဲ့ပေးခြင်း၊
• ကျောင်းသားလူငယ်များကို ဆေးလိပ်အန္တရာယ် ပညာပေးခြင်းနဲ့ မိဘများကိုပါ ပါဝင်စေခြင်း
• ဆေးလိပ်ကင်းစင် လုပ်ငန်းခွင် များသတ်မှတ်ခြင်း။
• ဆေးလိပ်ရောင်းချမှုကို ကန့်သတ်ခြင်း ။
•  ဆေးလိပ်သောက်သူများ ဆေးလိပ်မဖြတ်နိုင်သေးပါက မိမိတို့နေအိမ်၊ ကား အတွင်းမှာ အခြားသူများ အထူးသဖြင့် ကလေးငယ်များနဲ့ ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ အနီးမှာ ဆေးလိပ်မသောက်ရန် ပညာပေးခြင်း ။
• ဘာဥပဒေတွေဘယ်လောက်ထုတ်ထုတ် လူထုရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အသိစိတ်ထဲမှာ  ဆေးလိပ်ငွေ့ရဲ့အန္တရာယ်ကို နားလည်သဘောပေါက်ပြီးရှောင်ကျဉ်စေတဲ့ နည်းလောက် ကောင်းတာမရှိပါ။

Dr Aung

05/11/2019

ကိုးကား

https://www.who.int/gho/phe/secondhand_smoke/en/

https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/tobacco-and-cancer/secondhand-smoke.html

https://www.lung.org/stop-smoking/smoking-facts/health-effects-of-secondhand-smoke.html

https://www.nhsinform.scot/healthy-living/stopping-smoking/reasons-to-stop/second-hand-smoke

ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းပါးခြင်းကြောင့် အသက်ကိုပိုတိုစေသည်

ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုနည်းပါးခြင်းကြောင့် အသက်ကိုပိုတိုစေသည်

အဝလွန်ခြင်းကြောင့် ကျန်းမာရေးထိခိုက်တယ်ဆိုတာကို လူ အများသိကြပါတယ်။ 

University of Cambridge  လုပ်ခဲ့တဲ့ သုတေသနတခုရဲ့တွေ့ရှိချက်ကတော့ လုံလောက်တဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု မလုပ်လို့ ရောဂါအမျိုးမျိုးဖြစ်ပြီး သေဆုံးတဲ့ နှုန်းက၊ အဝလွန်ရောဂါကြောင့်သေဆုံးတာထက် နှစ်ဆလောက်ရှိပါတယ်တဲ့။

ပိန်ပြီး လှုပ်ရှားမှု နည်းပါးသူတွေဟာ ဝပြီး ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလုပ်သူတွေထက် ကျန်းမာရေးပြသနာပိုများပါတယ်။

ဒီတော့ ဝပြီးကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလည်းမရှိဘူးဆိုလျင်တော့ ပြောစရာကိုမရှိတော့ဘူးပေါ့ ။

သာမန်လူတယောက်တိုင်းဟာ ကျန်းမာဖို့ တနေ့ကို အနည်းဆုံး မိနစ်၂၀ လမ်းအမြန်လျှောက်တာနဲ့ ညီမျှတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကိုလုပ်ရမယ် လို့ ပညာရှင်တွေက ဆိုပါတယ်။

ဒီလောက်ကတော့ လူအများစုအတွက် လုပ်ဖို့သိပ်ခက်ခဲလှတာဟုတ်ပါဘူး၊

အဓိကပြသနာရှိသူတွေ ကတော့  ဂိမ်းနဲ့ မိုဘိုင်းဖုန်းမှာသာအချိန် ကုန်နေသူတွေ၊ ကိုယ်ပိုင်ကားကလေးနဲ့ သွားလာနေတဲ့မြို့ပေါ်နေလူတန်းစားနဲ့ စာသင်ကျောင်း၊ ကျူရှင်၊ တီဗွီနဲ့ ဂိမ်းတွေ အကြားအလုပ်များနေကြတဲ့ နောက်ပိုင်းမျိုးဆက်သစ် ကလေးတွေလို့ဆိုရမှာပါ။

၂၀၁၂ ခုတုန်းကလည်း ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားလည်းမရှိတဲ့သူတွေရဲ့ကျန်းမာရေးဟာ ဆေးလိပ်သောက်လို့ ကျန်းမာရေးထိခိုက်တာနဲ့တောင် တူညီနိုင်တယ်လို့  ထုတ်ပြန်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

လူတယောက်ကျန်းမာဖို့ လှုပ်ရှားမှုအနည်းဆုံးဘယ်လောက် လုပ်သင့်တယ်ဆိုတာကို  ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ WHO  က အောက်ပါအတိုင်း အကြံပေးထားပါတယ်။

အသက် ၅နှစ်မှ ၁၇ နှစ်အကြား ကလေးနဲ့ လူငယ်များ

• နှလုံးခုန် မြန် ချွေးလည်းပြန်စေတဲ့အလယ်အလတ် ကနေ အားစိုက်ခွန်စိုက်လုပ်ရတဲ့ လှုပ်ရှားမှုမျိုး အနည်းဆုံး တနေ့လျင် တနာရီ လုပ်သင့်၊
• ဒီထက်ပိုလုပ်လျင် လုပ်သလာက် ကျန်းမားရေးအတွက် ပိုအကျိုးရှိ၊
• ကြွက်သားနဲ့ အရိုးတွေ ကိုသန်မာစေတဲ့ လှုပ်ရှားမှုမျိုးကိုတော့ တပတ်လျင် အနည်းဆုံး သုံးကြိမ်လုပ်သင့်၊

အသက်  ၁၈ မှ ၆၄ နှစ် အရွယ်လူကြီး

• ရက်သတ္တတပတ်လျင် နှလုံးခုန်မြန်ပြီး ချွေးထွက်စေလောက်သော အလယ်အလတ်လှုပ်ရှားမှုမျိုး မိနစ် ၁၅၀ သို့မဟုတ်  
• အားစိုက်ခွန်စိုက်လုပ်ရတဲ့ လှုပ်ရှားမှုမျိုး အနည်းဆုံး  ၇၅ မိနစ် သို့မဟုတ် အလားတူလှုပ်ရှားမှုရောရာ တို့ကိုလုပ်သင့်။  
• ကျန်းမားရေးအတွက် ပိုအကျိုးရှိလိုပါက အလယ်အလတ် လှုပ်ရှားမှု ရက်သတ္တတပတ်လျင်  မိနစ် ၃၀၀ လုပ်သင့်။
•  အဓိကြွက်သားများကို သန်မာစေသောလှုပ်ရှားမှုမျိုးကို ရက်သတ္တတပတ်လျင်  အနည်းဆုံး ၂ရက် လုပ်သင့်၊

အသက် ၆၅ နှစ်နှင့်အထက် လူကြီးများ

• အသက် ၆၅ နှစ်နှင့်အထက် လူကြီးများ အတွက် လိုအပ်သောလှုပ်ရှားမှုမှာ ၁၈ မှ ၆၄ နှစ် အရွယ်လူကြီးများနှင့် အတူတူပင်ဖြစ်ပြီး 
• ကိုယ်လက် လှုပ်ရှားမှု သိပ်မလုပ်နိုင်သူ လူကြီးများကတော့ ခန္ဓာကိုယ် ဟန်ချက်ထိန်းဖို့ကောင်းစေရန်နှင့် မတော်တဆလဲကျချင်းမှ ကာကွယ်ပေးရန် အထောက်အကူဖြစ်စေနိုင်စေသော လေ့ကျင့်ခန်းမျိုး တပတ် ၃ရက် အနည်းဆုံးလုပ်သင့်သည်။
• အဆုတ်နှင့် နှလုံးတို့ကို အထောက်အကူဖြစ်စေရန် မည်သည့်လှုပ်ရှားမှု လေ့ကျင့်ခန်းမဆို အနည်းဆုံး ၁၀ မိနစ်လုပ်သင့်သည်။

https://www.123rf.com/photo_116271692_stock-vector-vector-illustration-of-cartoon-running-old-woman-man-cartoon-character-old-people-activity-vector-gy.html

ဇော်ဂျီ

ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းပါးျခင္းေၾကာင့္ အသက္ကိုပိုတိုေစသည္

အဝလြန္ျခင္းေၾကာင့္ က်န္းမာေရးထိခိုက္တယ္ဆိုတာကို လူ အမ်ားသိၾကပါတယ္။ 

University of Cambridge  လုပ္ခဲ့တဲ့ သုေတသနတခုရဲ႕ေတြ႕ရွိခ်က္ကေတာ့ လုံေလာက္တဲ့ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မလုပ္လို႔ ေရာဂါအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္ၿပီး ေသဆုံးတဲ့ ႏႈန္းက၊ အဝလြန္ေရာဂါေၾကာင့္ေသဆုံးတာထက္ ႏွစ္ဆေလာက္ရွိပါတယ္တဲ့။

ပိန္ၿပီး လႈပ္ရွားမႈ နည္းပါးသူေတြဟာ ဝၿပီး ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားလုပ္သူေတြထက္ က်န္းမာေရးျပသနာပိုမ်ားပါတယ္။

ဒီေတာ့ ဝၿပီးကိုယ္လက္လႈပ္ရွားလည္းမရွိဘူးဆိုလ်င္ေတာ့ ေျပာစရာကိုမရွိေတာ့ဘူးေပါ့ ။

သာမန္လူတေယာက္တိုင္းဟာ က်န္းမာဖို႔ တေန႔ကို အနည္းဆုံး မိနစ္၂၀ လမ္းအျမန္ေလွ်ာက္တာနဲ႔ ညီမွ်တဲ့ လႈပ္ရွားမႈေတြကိုလုပ္ရမယ္ လို႔ ပညာရွင္ေတြက ဆိုပါတယ္။

ဒီေလာက္ကေတာ့ လူအမ်ားစုအတြက္ လုပ္ဖို႔သိပ္ခက္ခဲလွတာဟုတ္ပါဘူး၊

အဓိကျပသနာရွိသူေတြ ကေတာ့  ဂိမ္းနဲ႔ မိုဘိုင္းဖုန္းမွာသာအခ်ိန္ ကုန္ေနသူေတြ၊ ကိုယ္ပိုင္ကားကေလးနဲ႔ သြားလာေနတဲ့ၿမိဳ႕ေပၚေနလူတန္းစားနဲ႔ စာသင္ေက်ာင္း၊ က်ဴရွင္၊ တီဗြီနဲ႔ ဂိမ္းေတြ အၾကားအလုပ္မ်ားေနၾကတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမ်ိဳးဆက္သစ္ ကေလးေတြလို႔ဆိုရမွာပါ။

၂၀၁၂ ခုတုန္းကလည္း ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားလည္းမရွိ…

ကိုးကား

https://www.bbc.com › news › health-30812439

https://www.nhs.uk/news/lifestyle-and-exercise/lack-of-exercise-as-deadly-as-smoking/

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/physical-activity

ရာသီတုပ်ကွေး နဲ့ ကာကွယ်ဆေး

ရာသီတုပ္ေကြး နဲ႔ ကာကြယ္ေဆး

တုပ္ေကြးရာသီ 

ေျမာက္ကမာၻျခမ္းမွာ ႏိုဝင္ဘာလကေန ေနာက္ ႏွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလအထိ
ေတာင္ ကမာၻျခမ္းမွာ ေမလကေန ေအာက္တိုဘာလ အထိ
ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ ဇူလိုင္လကေန စက္တင္ဘာလအထိကို တုပ္ေကြးရာသီလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီေတာ့ေတာင္ကမာၻျခမ္းတုပ္ေကြးရာသီနဲ႔ အေတာ္ နီးစပ္သြားပါတယ္။

တုပ္ေကြးရာသီေတြမွာ အဓိကကူးစက္ျပန္ပြားတဲ့ ပိုးေတြက တႏွစ္နဲ႔ တႏွစ္ မတူတတ္ပါဘူး.။ WHO ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးက ကမာၻတလႊားမွာ တုပ္ေကြး ေစာင့္ၾကည့္ေရး ဌာနေတြထားၿပီး တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားပုံနဲ႔ ျပန္႔ပြားေနတဲ့  ဗိုင္းရပ္ပိုးေတြရဲ႕သဘာဝကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ဒီႏွစ္ ကမာၻ႔ ဘယ္ျခမ္းရဲ႕ တုပ္ေကြးရာသီမွာ ဘယ္ဗိုင္းရပ္မ်ိဳးကြဲက ပိုမ်ားမယ္ဆိုတာကို ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းပါတယ္။

ကာကြယ္ေဆးဆိုတာဘာလဲ 

ေရာဂါပိုး (ဥပမာ ဗိုင္းရပ္စ္) ရဲ႕ အစိပ္အပိုင္းတခုကို ကိုယ္ခံအားစနစ္က မွတ္မိေနေစဖို႔ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲကိုထည့္ေပးၿပီး (ဥပမာ ေဆးထိုး) ကိုယ္ခံအားစနစ္လႈံ႕ေဆာ္ေပးပါတယ္။ ေနာင္အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္ထဲ အဲဒီပိုး (ဗိုင္းရပ္စ္) ဝင္လာလ်င္ ဒီကိုယ္ခံအားက မွတ္မိၿပီး ခ်က္ခ်င္းဖ်က္ဆီးဖို႔ပါ။
ပိုးအေသကို ထည့္ေပးတဲ့ ကာကြယ္ေဆး * Killed vaccine" နဲ႔
မေသမရွင္ပိုးကိုထည့္ေပးတဲ့  "live attenuated vaccine" ဆိုၿပီး အၾကမ္းအားျဖင့္ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ live attenuated vaccine" ကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ ကိုယ္ခံအားမေကာင္းသူေတြမွာ မသုံးရပါ။
ျပသနာကေတာ့ တခ်ိဳ႕ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ မၾကာခဏအေျပာင္းအလြဲလုပ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ခံအားစနစ္က ဗိုင္းရပ္စ္ကို မမွတ္မိႏိုင္ေတာ့ပဲ အဆိုပါဗိုင္းရပ္ဝင္လာလ်င္ မတိုက္ခိုက္ေတာ့တဲ့အတြက္ ေရာဂါထပ္ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲလို အေျပာင္းအလြဲလုပ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္ေတြအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထုတ္ရတာ အေတာ္ခက္ပါတယ္။
တုပ္ေကြးပိုးကလည္း အဲလို အေျပာင္းအလြဲနည္းနည္းလုပ္ပါတယ္။

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး 

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးသည္ တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္ခံရျခင္းနဲ႔ တျခားသူမ်ားထံကို ျပန္ပြားျခင္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္ ပထမဆုံးနဲ႔ အေကာင္းဆုံး နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးဌာန CDC ကဆိုထားပါတယ္။
ႏွစ္စဥ္ ကမာၻ႔ေတာင္ျခမ္းနဲ႔ ေျမာက္ျခမ္းတုပ္ေကြးရာသီအတြက္ ကူးစက္ျပ့န္ပြားမႈ အျဖစ္ႏိုင္ဆုံး ပိုးအမ်ိဳးအစားေတြကို ကာကြယ္ဖို႔  ကာကြယ္ေဆးေတြမွာ ဘယ္ဗိုင္းရပ္ မ်ိဳးကြဲေတြပါရမယ္လို႔  WHO က ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီေတြက အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္ အတိုင္း ထုတ္ပါတယ္။  ဒါေၾကာင့္ ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ပိုးေတြ တႏွစ္နဲ႔ တႏွစ္ မတူၾကပါ။
ပိုး သုံးမ်ိဳး ကို ကာကြယ္တဲ့ Trivalent Vaccine ေဆးနဲ႔ ေလးမ်ိဳးကိုကာကြယ္တဲ့ Quadrivalent vaccine ဆိုၿပီးရွိပါတယ္။

တခါတေလ မွန္းထားတာနဲ႔ လြဲတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ၂၀၁၈ အေမရိကားတုပ္ေကြးရာသီမွာ မွန္းမထားတဲ့ပိုးကကူးစက္လို႔ ကာကြယ္ေဆးထိုးတာထိေရာက္မႈ မရွိေတာ့ပဲ  ကူးစက္ခံရသူနဲ႔ အေသအေပ်ာက္မ်ားခဲ့ပါတယ္။

ျပည္ျမန္မာ နဲ႔ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး

WHO ရဲ႕ တြက္ဆခ်က္အရ ျမန္မာျပည္မွာ သုံးသင့္တဲ့ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို ရာသီခ်င္းနီးစပ္မႈရွိတဲ့ ေတာင္ကမာၻျခမ္းအတြက္ ရာသီ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကိုသုံးၾကဖို႔ သတ္မွတ္ေပးထားပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးတင္သြင္းတဲအခါ ႀကီးၾကပ္တဲ့ဌာနေတြက အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္အတိုင္း တင္သြင္း မသြင္း စစ္ေဆးဖို႔တာဝန္ရွိပါတယ္။
၂၀၁၉ ေတာင္ကမာၻျခမ္း တုပ္ေကြးရာသီ အတြက္ quadrivalent vaccines ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ပိုးေတြကေတာ့
an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus;
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
  trivalent vaccines ကေတာ့ ေအာက္ပါပိုးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ပါ

an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus; and
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage).

အဲဒီေတာ့ အခုျမန္မာျပည္မွာ စျဖစ္ေနတဲ့ A/Michigan/45/2015(H1N1)pdm09-like virus ပိုးကို ဒီကာကြယ္ေဆး ၂မ်ိဳးလုံးကကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

၂၀၁၉ -၂၀ ေျမာက္ ကမာၻျခမ္း တုပ္ေကြးရာသီ အတြက္ quadrivalent vaccines ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ပိုးေတြကေတာ့
an A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Kansas/14/2017 (H3N2)-like virus; *
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
(H1N1)pdm09 ခ်င္းတူေပမယ့္ Michigan/45/2015 ေနရာမွာ Brisbane/02/2018 မွာျဖစ္တဲ့ပိုးကို လဲထည့္ထားပါတယ္.

ဘယ္သူေတြ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးထိုးသင့္သလဲ

 ေအာက္တြင္ေဖၚျပထားသူမ်ားသည္   တုပ္ေကြးရာဂါကူးစက္ခံရရန္ေဘး ပိုမိုမ်ားသျဖင့္ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကိုႏွစ္စဥ္ထိုးသင့္သည္။

၁. ေအာက္ပါက်န္းမာေရးျပသနာမ်ား ရွိသူမ်ား

ပန္းနာရင္ၾကပ္
အာ႐ုံေၾကာႏွင့္ အာ႐ုံေၾကာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈျပသနာမ်ား
ေသြးရာဂါမ်ား ( ဥပမာ sickle cell disease)
နာတာရွည္ အဆုတ္ေရာဂါမ်ား (COPD, cystic fibrosis)
ေဟာ္မုန္းေရာဂါမ်ား ( ဥပမာ ဆီးခ်ိဳ)
ႏွလုံးေရာဂါမ်ား (ဥပမာ ေမြးရာပါႏွလုံးေရာဂါ၊ ႏွလုံးအားနည္း၊  ႏွလုံးေသြးေၾကာက်ဥ္း)
ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
အသည္းေရာဂါ
ဇီဝကမၼေဖါက္ျပန္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေသာရာဂါမ်ား
အဝလြန္သူမ်ား ( BMI 40 ေက်ာ္သူမ်ား)
အသက္ ၁၉ႏွစ္ေအာက္၊ အက္စပီရင္ႏွင့္ Salicylate ပါဝင္ေသာေဆးမ်ားကိုေသာက္ေနရသူမ်ား
ကိုယ္ခံအားနည္းသူမ်ား (ဥပမာ  HIV, AIDS, တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေရာဂါ၊ေသြးကင္ဆာ။ ကီမိုေဆးသြင္းေနသူ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကင္ေနသူ၊ စတီး႐ြိဳက္ေဆးသုံးစြဲေနသူမ်ား)

၂. အသက္အ႐ြယ္ ႏွင့္ အျခားအေျခအေနမ်ား

အသက္ ၆၅ ႏွစ္ႏွင့္ အထက္
အသက္ ၂ ႏွစ္ေအာက္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ ႏွင့္ မီးေန ၂ ပတ္အတြင္း
လူအို႐ုံ ႏွင့္ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေစာင့္ေရွာက္ခံရမည့္သူမ်ား ေနထိုင္ရသည္ အလားတူ ဌာနမ်ား တြင္ေနထိုင္သူမ်ား။
အသက္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ အသက္ ၅၀ အထက္လူႀကီးမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္း ေစာင့္ေရွာက္ေပးေနသူမ်ား။
က်န္းမာေရးမေကာင္းေသာ သူမ်ားကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေနသူမ်ား
က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား။

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးဟာ ပုံမွန္အားျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ အလြန္နည္းေသာေဆးျဖစ္ပါတယ္။

သို႔ေသာ္လူတခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အေပ်ာ့စား ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးတခ်ိဳ႕ကိုခံစားရတတ္ၿပီး ရက္ အနည္းငယ္အတြင္းမွာ သူ႔အလိုလို ေကာင္းသြားတတ္ပါတယ္။
အျဖစ္မ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့  တုပ္ေကြးအေပ်ာ့စားလကၡဏာေတြလိုပဲ
ေခါင္းကိုက္
ကိုယ္ပူ
ပ်ိဳ႕အန္
ကိုယ္လက္ ႂကြက္သားနာ တာေတြသာမက
ေဆးထိုးတဲ့ေနရာမွာ နီၿပီးနာေနျခင္းရအနည္းငယ္ ေရာင္ယမ္းျခင္းလည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။
တျခားထိုးေဆးေတြလိုပဲ ထိုးၿပီး မူးလဲတာမ်ိဳးကေတာ့ရွိတတ္ပါတယ္။
ေဆးထိုးသူတသန္မွာ တေယာက္ ၂ေယာက္ေလာက္ကေတ့ Guillain- Barre Syndrome ဆိုတဲ့ အာ႐ုံေၾကာ အားနည္းသြားေစတဲ့ ေရာဂါႏိုင္တယ္ဆိုပါတယ္.

သတိထားသင့္တဲ့ လကၡဏာမ်ား

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးနဲ႔ အသက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစေလာက္တဲ့ ေဆးမတည့္ျခင္းမ်ိဳးက အလြန္ရွားပါတယ္။
ျဖစ္ခဲ့လ်င္ ေဆးထိုးၿပီး မိနစ္ပိုင္းမွ နာရီအနည္းငယ္အတြင္းမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္ကာကြယ္ေဆးပဲထိုးထိုး အဖ်ားႀကီးျခင္း၊ အမူအက်င့္ေျပာင္းျခင္းနဲ႔ ျပင္းထန္တဲ့ ေဆးမတည့္တဲ့ အလာဂ်ီလကၡဏာေတြကိုေတာ့ သတိထားေစာင့္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။

ျပင္းထန္ေသာ လာဂ်ီလကၡဏာမ်ား

အသက္ရႈၾကပ္ျခင္း
အသံရွလာျခင္း၊ အသက္ရွဴလ်င္ ေလခြၽန္သံျမည္ျခင္း
မ်က္လုံးနဲ႔ ပါးစပ္တဝိုက္တြင္ ေရာင္ကိုင္းလာျခင္း
အင္ျပင္မ်ားထြက္ျခင္း
ေသြးဆုတ္ ျဖဴေရာ္သြားျခင္း
ႏုံးေခြျခင္း
ႏွလုံးခုန္ျမန္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း
စတဲ့ လကၡဏာမ်ားရွိပါကေဆး႐ုံသို႔ခ်က္ခ်င္းသြားပါ။

တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး အမ်ိဳးအမ်ိဳး

၁. ထိုးေဆး ( Influenza Shot, Flu Shot) 

အသက္အ႐ြယ္အလိုက္ထိုးရမည့္ သီးသန္႔ကာကြယ္ေဆးမ်ားလည္းရွိသည္။
 အသက္ ၆ လအထက္ရွိသူမ်ား "Inactivated Influenza vaccine"ထိုးႏိုင္သည္
အ႐ြယ္ေရာက္ၿပီ'သူမ်ား  ( ၁၈ ႏွစ္ႏွင့္ အထက္) သာထိုးရသည့္ " recombinant influenza vaccine
အသက္ ၆၅ႏွစ္ႏွင့္အထက္ရွိသူမ်ားသာထိုးရသည့္ "adjuvanted and high-dose inactivated vaccine"
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားႏွင့္ နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ား ထိုးေဆး ထိုးသင့္သည္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး မထိုးသင့္သူမ်ား
အသက္ ၆ လေအာက္ကေလးငယ္မ်ားသည္ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးအထိုးခံရန္ သိပ္ငယ္လြန္းသည္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးတြင္ ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မတည့္ ဘဲ ျပင္းထန္ေသာ တုန္႔ျပန္မႈ အလာဂ်ီျဖစ္သူမ်ား။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး မထိုးမီ ဆရာဝန္ႏွင့္ တိုင္ပင္သင့္သူမ်ား
ၾကက္ဥ (သို႔) တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးတြင္ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ား ႏွင့္ ဓါတ္မတည့္သူမ်ား
Guillain-Barré Syndrome ေခၚ  အေၾကာေသေရာဂါ ျဖစ္ဖူးသူမ်ား။
ေလာေလာဆယ္ ေနထိုင္မေကာင္းသူမ်ား

(၂) ႏွေခါင္းထဲသို႔ျဖန္းေဆး

 အသက္ ၂ ႏွစ္မွ ၄၉ ႏွစ္အၾကားရွိ က်န္းမာေရးေကာင္းသူမ်ား၊ ကိုယ္ဝန္မရွိသူ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သုံးစြဲႏိုင္သည္။
ႏွေခါင္းထဲျဖန္းရေသာ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို မသုံးသင့္သူမ်ား
အသက္ ၂ ႏွစ္ေအာက္ကေလးမ်ား
အသက္ ၅၀ ႏွင့္အထက္ လူႀကီးမ်ား
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္မ်ား
ဤကာကြယ္ေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးတြင္ ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မတည့္ ဘဲ ျပင္းထန္ေသာ တုန္႔ျပန္မႈ အလာဂ်ီျဖစ္သူဖူးမ်ား။
အသက္ ၂ ႏွစ္ႏွင့္ ၁၇ႏွစ္အၾကာရွိသူ အက္စပီရင္ႏွင့္ Salicylate ပါဝင္ေသာေဆးမ်ားကိုေသာက္ေနရသူမ်ား
ကိုယ္ခံအားမေကာင္းသူမ်ား
ပန္းနာ ရင္ၾကပ္ရွိသူ အသက္ ၂ ႏွစ္ႏွင့္ ၄ ႏွစ္ၾကားကေလးမ်ား (သို႔) လြန္ခဲ့ေသာ တႏွစ္အတြင္း ရင္ၾကပ္ဖူးသူမ်ား
လြန္ခဲ့ေသာ ၄၈ နာရီအတြင္း တုပ္ေကြးပိုးေသေစေသာ antiviral ေဆးေသာက္ထားသူမ်ား။

26-6-19

ရာသီတုပ်ကွေး နဲ့ ကာကွယ်ဆေး

တုပ်ကွေးရာသီ 

• မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းမှာ နိုဝင်ဘာလကနေ နောက် နှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလအထိ 
• တောင် ကမ္ဘာခြမ်းမှာ မေလကနေ အောက်တိုဘာလ အထိ 
• မြန်မာပြည်မှာတော့ ဇူလိုင်လကနေ စက်တင်ဘာလအထိကို တုပ်ကွေးရာသီလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီတော့တောင်ကမ္ဘာခြမ်းတုပ်ကွေးရာသီနဲ့ အတော် နီးစပ်သွားပါတယ်။

တုပ်ကွေးရာသီတွေမှာ အဓိကကူးစက်ပြန်ပွားတဲ့ ပိုးတွေက တနှစ်နဲ့ တနှစ် မတူတတ်ပါဘူး.။ WHO ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ကမ္ဘာတလွှားမှာ တုပ်ကွေး စောင့်ကြည့်ရေး ဌာနတွေထားပြီး တုပ်ကွေးရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားပုံနဲ့ ပြန့်ပွားနေတဲ့  ဗိုင်းရပ်ပိုးတွေရဲ့သဘာဝကို စောင့်ကြည့်ပြီး ဒီနှစ် ကမ္ဘာ့ ဘယ်ခြမ်းရဲ့ တုပ်ကွေးရာသီမှာ ဘယ်ဗိုင်းရပ်မျိုးကွဲက ပိုများမယ်ဆိုတာကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းပါတယ်။ 

ကာကွယ်ဆေးဆိုတာဘာလဲ 

ရောဂါပိုး (ဥပမာ ဗိုင်းရပ်စ်) ရဲ့ အစိပ်အပိုင်းတခုကို ကိုယ်ခံအားစနစ်က မှတ်မိနေစေဖို့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲကိုထည့်ပေးပြီး (ဥပမာ ဆေးထိုး) ကိုယ်ခံအားစနစ်လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။ နောင်အခါမှာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ အဲဒီပိုး (ဗိုင်းရပ်စ်) ဝင်လာလျင် ဒီကိုယ်ခံအားက မှတ်မိပြီး ချက်ချင်းဖျက်ဆီးဖို့ပါ။ 
ပိုးအသေကို ထည့်ပေးတဲ့ ကာကွယ်ဆေး * Killed vaccine" နဲ့ 
မသေမရှင်ပိုးကိုထည့်ပေးတဲ့  "live attenuated vaccine" ဆိုပြီး အကြမ်းအားဖြင့် ၂ မျိုးရှိပါတယ်။ live attenuated vaccine" ကို ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့ ကိုယ်ခံအားမကောင်းသူတွေမှာ မသုံးရပါ။
ပြသနာကတော့ တချို့ဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ မကြာခဏအပြောင်းအလွဲလုပ်တတ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကိုယ်ခံအားစနစ်က ဗိုင်းရပ်စ်ကို မမှတ်မိနိုင်တော့ပဲ အဆိုပါဗိုင်းရပ်ဝင်လာလျင် မတိုက်ခိုက်တော့တဲ့အတွက် ရောဂါထပ်ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အဲလို အပြောင်းအလွဲလုပ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်တွေအတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်ရတာ အတော်ခက်ပါတယ်။ 
တုပ်ကွေးပိုးကလည်း အဲလို အပြောင်းအလွဲနည်းနည်းလုပ်ပါတယ်။ 

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး 

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးသည် တုပ်ကွေးရောဂါကူးစက်ခံရခြင်းနဲ့ တခြားသူများထံကို ပြန်ပွားခြင်းကို လျှော့ချပေးရန် ပထမဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးဌာန CDC ကဆိုထားပါတယ်။ 

နှစ်စဉ် ကမ္ဘာ့တောင်ခြမ်းနဲ့ မြောက်ခြမ်းတုပ်ကွေးရာသီအတွက် ကူးစက်ပြ့န်ပွားမှု အဖြစ်နိုင်ဆုံး ပိုးအမျိုးအစားတွေကို ကာကွယ်ဖို့  ကာကွယ်ဆေးတွေမှာ ဘယ်ဗိုင်းရပ် မျိုးကွဲတွေပါရမယ်လို့  WHO က ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးထုတ်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေက အဲဒီသတ်မှတ်ချက် အတိုင်း ထုတ်ပါတယ်။  ဒါကြောင့် ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ပိုးတွေ တနှစ်နဲ့ တနှစ် မတူကြပါ။ 
ပိုး သုံးမျိုး ကို ကာကွယ်တဲ့ Trivalent Vaccine ဆေးနဲ့ လေးမျိုးကိုကာကွယ်တဲ့ Quadrivalent vaccine ဆိုပြီးရှိပါတယ်။ 

တခါတလေ မှန်းထားတာနဲ့ လွဲတာတွေလည်းရှိပါတယ်။ ၂၀၁၈ အမေရိကားတုပ်ကွေးရာသီမှာ မှန်းမထားတဲ့ပိုးကကူးစက်လို့ ကာကွယ်ဆေးထိုးတာထိရောက်မှု မရှိတော့ပဲ  ကူးစက်ခံရသူနဲ့ အသေအပျောက်များခဲ့ပါတယ်။ 

ပြည်မြန်မာ နဲ့ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး

WHO ရဲ့ တွက်ဆချက်အရ မြန်မာပြည်မှာ သုံးသင့်တဲ့ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို ရာသီချင်းနီးစပ်မှုရှိတဲ့ တောင်ကမ္ဘာခြမ်းအတွက် ရာသီ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကိုသုံးကြဖို့ သတ်မှတ်ပေးထားပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးတင်သွင်းတဲအခါ ကြီးကြပ်တဲ့ဌာနတွေက အဲဒီသတ်မှတ်ချက်အတိုင်း တင်သွင်း မသွင်း စစ်ဆေးဖို့တာဝန်ရှိပါတယ်။ 

၂၀၁၉ တောင်ကမ္ဘာခြမ်း တုပ်ကွေးရာသီ အတွက် quadrivalent vaccines ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ ပိုးတွေကတော့ 

• an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
• an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus;
• a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
• a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).

  trivalent vaccines ကတော့ အောက်ပါပိုးတွေကို ကာကွယ်ဖို့ပါ

• an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
• an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus; and
• a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage).

အဲဒီတော့ အခုမြန်မာပြည်မှာ စဖြစ်နေတဲ့ A/Michigan/45/2015(H1N1)pdm09-like virus ပိုးကို ဒီကာကွယ်ဆေး ၂မျိုးလုံးကကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ 

၂၀၁၉ -၂၀ မြောက် ကမ္ဘာခြမ်း တုပ်ကွေးရာသီ အတွက် quadrivalent vaccines ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ ပိုးတွေကတော့ 

• an A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09-like virus;
• an A/Kansas/14/2017 (H3N2)-like virus; *
• a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
• a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).

(H1N1)pdm09 ချင်းတူပေမယ့် Michigan/45/2015 နေရာမှာ Brisbane/02/2018 မှာဖြစ်တဲ့ပိုးကို လဲထည့်ထားပါတယ်. 

ဘယ်သူတွေ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးသင့်သလဲ

 အောက်တွင်ဖေါ်ပြထားသူများသည်   တုပ်ကွေးရာဂါကူးစက်ခံရရန်ဘေး ပိုမိုများသဖြင့် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကိုနှစ်စဉ်ထိုးသင့်သည်။

၁. အောက်ပါကျန်းမာရေးပြသနာများ ရှိသူများ

• ပန်းနာရင်ကြပ်
• အာရုံကြောနှင့် အာရုံကြောဖွံ့ဖြိုးမှုပြသနာများ
• သွေးရာဂါများ ( ဥပမာ sickle cell disease)
• နာတာရှည် အဆုတ်ရောဂါများ (COPD, cystic fibrosis)
• ဟော်မုန်းရောဂါများ ( ဥပမာ ဆီးချို)
• နှလုံးရောဂါများ (ဥပမာ မွေးရာပါနှလုံးရောဂါ၊ နှလုံးအားနည်း၊  နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း)
• ကျောက်ကပ်ရောဂါ
• အသည်းရောဂါ
• ဇီဝကမ္မဖေါက်ပြန် ချို့ယွင်းသောရာဂါများ 
• အဝလွန်သူများ ( BMI 40 ကျော်သူများ)
• အသက် ၁၉နှစ်အောက်၊ အက်စပီရင်နှင့် Salicylate ပါဝင်သောဆေးများကိုသောက်နေရသူများ
• ကိုယ်ခံအားနည်းသူများ (ဥပမာ  HIV, AIDS, တချို့ကင်ဆာရောဂါ၊သွေးကင်ဆာ။ ကီမိုဆေးသွင်းနေသူ၊ ဓါတ်ရောင်ခြည်ကင်နေသူ၊ စတီးရွိုက်ဆေးသုံးစွဲနေသူများ)

၂. အသက်အရွယ် နှင့် အခြားအခြေအနေများ

• အသက် ၆၅ နှစ်နှင့် အထက်
• အသက် ၂ နှစ်အောက်
• ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင် နှင့် မီးနေ ၂ ပတ်အတွင်း
• လူအိုရုံ နှင့် နှစ်ရှည်လများ စောင့်ရှောက်ခံရမည့်သူများ နေထိုင်ရသည် အလားတူ ဌာနများ တွင်နေထိုင်သူများ။
• အသက် ၅ နှစ်အောက်ကလေးငယ်များနှင့် အသက် ၅၀ အထက်လူကြီးများကို ထိန်းကျောင်း စောင့်ရှောက်ပေးနေသူများ။
• ကျန်းမာရေးမကောင်းသော သူများကို ကူညီစောင့်ရှောက်နေသူများ
• ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ။

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် ဘေးအန္တရာယ် အလွန်နည်းသောဆေးဖြစ်ပါတယ်။ 

သို့သော်လူတချို့မှာတော့ အပျော့စား ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတချို့ကိုခံစားရတတ်ပြီး ရက် အနည်းငယ်အတွင်းမှာ သူ့အလိုလို ကောင်းသွားတတ်ပါတယ်။ 

အဖြစ်များတဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့  တုပ်ကွေးအပျော့စားလက္ခဏာတွေလိုပဲ

ခေါင်းကိုက်

ကိုယ်ပူ

ပျို့အန်

ကိုယ်လက် ကြွက်သားနာ တာတွေသာမက

ဆေးထိုးတဲ့နေရာမှာ နီပြီးနာနေခြင်းရအနည်းငယ် ရောင်ယမ်းခြင်းလည်းဖြစ်တတ်ပါတယ်။ 

တခြားထိုးဆေးတွေလိုပဲ ထိုးပြီး မူးလဲတာမျိုးကတော့ရှိတတ်ပါတယ်။ 

ဆေးထိုးသူတသန်မှာ တယောက် ၂ယောက်လောက်ကတေ့ Guillain- Barre Syndrome ဆိုတဲ့ အာရုံကြော အားနည်းသွားစေတဲ့ ရောဂါနိုင်တယ်ဆိုပါတယ်. 

သတိထားသင့်တဲ့ လက္ခဏာများ

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးနဲ့ အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေလောက်တဲ့ ဆေးမတည့်ခြင်းမျိုးက အလွန်ရှားပါတယ်။
ဖြစ်ခဲ့လျင် ဆေးထိုးပြီး မိနစ်ပိုင်းမှ နာရီအနည်းငယ်အတွင်းမှာ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
ဘယ်ကာကွယ်ဆေးပဲထိုးထိုး အဖျားကြီးခြင်း၊ အမူအကျင့်ပြောင်းခြင်းနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ဆေးမတည့်တဲ့ အလာဂျီလက္ခဏာတွေကိုတော့ သတိထားစောင့်ကြည့်သင့်ပါတယ်။

ပြင်းထန်သော လာဂျီလက္ခဏာများ

အသက်ရှုကြပ်ခြင်း
အသံရှလာခြင်း၊ အသက်ရှူလျင် လေချွန်သံမြည်ခြင်း
မျက်လုံးနဲ့ ပါးစပ်တဝိုက်တွင် ရောင်ကိုင်းလာခြင်း
အင်ပြင်များထွက်ခြင်း
သွေးဆုတ် ဖြူရော်သွားခြင်း
နုံးခွေခြင်း
နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း
စတဲ့ လက္ခဏာများရှိပါကဆေးရုံသို့ချက်ချင်းသွားပါ။

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး အမျိုးအမျိုး

၁. ထိုးဆေး ( Influenza Shot, Flu Shot) 

အသက်အရွယ်အလိုက်ထိုးရမည့် သီးသန့်ကာကွယ်ဆေးများလည်းရှိသည်။

•  အသက် ၆ လအထက်ရှိသူများ "Inactivated Influenza vaccine"ထိုးနိုင်သည်
• အရွယ်ရောက်ပြီ'သူများ  ( ၁၈ နှစ်နှင့် အထက်) သာထိုးရသည့် " recombinant influenza vaccine
• အသက် ၆၅နှစ်နှင့်အထက်ရှိသူများသာထိုးရသည့် "adjuvanted and high-dose inactivated vaccine"

ကိုယ်ဝန်ဆောင်များနှင့် နာတာရှည် ရောဂါရှိသူများ ထိုးဆေး ထိုးသင့်သည်။

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး မထိုးသင့်သူများ

• အသက် ၆ လအောက်ကလေးငယ်များသည် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးအထိုးခံရန် သိပ်ငယ်လွန်းသည်။ 
• တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး၊ ကာကွယ်ဆေးတွင် ပါဝင်သော ပစ္စည်းများနှင့် မတည့် ဘဲ ပြင်းထန်သော တုန့်ပြန်မှု အလာဂျီဖြစ်သူများ။

တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး မထိုးမီ ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်သူများ

• ကြက်ဥ (သို့) တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတွင်ပါဝင်သော ပစ္စည်းများ နှင့် ဓါတ်မတည့်သူများ
• Guillain-Barré Syndrome ခေါ်  အကြောသေရောဂါ ဖြစ်ဖူးသူများ။
• လောလောဆယ် နေထိုင်မကောင်းသူများ 

(၂) နှခေါင်းထဲသို့ဖြန်းဆေး

 အသက် ၂ နှစ်မှ ၄၉ နှစ်အကြားရှိ ကျန်းမာရေးကောင်းသူများ၊ ကိုယ်ဝန်မရှိသူ အမျိုးသမီးများ သုံးစွဲနိုင်သည်။

နှခေါင်းထဲဖြန်းရသော တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို မသုံးသင့်သူများ

• အသက် ၂ နှစ်အောက်ကလေးများ
• အသက် ၅၀ နှင့်အထက် လူကြီးများ
• ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင်များ
• ဤကာကွယ်ဆေး၊ ကာကွယ်ဆေးတွင် ပါဝင်သော ပစ္စည်းများနှင့် မတည့် ဘဲ ပြင်းထန်သော တုန့်ပြန်မှု အလာဂျီဖြစ်သူဖူးများ။
• အသက် ၂ နှစ်နှင့် ၁၇နှစ်အကြာရှိသူ အက်စပီရင်နှင့် Salicylate ပါဝင်သောဆေးများကိုသောက်နေရသူများ
• ကိုယ်ခံအားမကောင်းသူများ
• ပန်းနာ ရင်ကြပ်ရှိသူ အသက် ၂ နှစ်နှင့် ၄ နှစ်ကြားကလေးများ (သို့) လွန်ခဲ့သော တနှစ်အတွင်း ရင်ကြပ်ဖူးသူများ
• လွန်ခဲ့သော ၄၈ နာရီအတွင်း တုပ်ကွေးပိုးသေစေသော antiviral ဆေးသောက်ထားသူများ။

26-6-19



https://www.cdc.gov/flu/prevent/whoshouldvax.htm
https://www.who.int/influenza/spotlight/5-myths-about-the-flu-vaccine