ရာသီတုပ္ေကြး နဲ႔ ကာကြယ္ေဆး
တုပ္ေကြးရာသီ
ေျမာက္ကမာၻျခမ္းမွာ ႏိုဝင္ဘာလကေန ေနာက္ ႏွစ္ ေဖေဖၚဝါရီလအထိ
ေတာင္ ကမာၻျခမ္းမွာ ေမလကေန ေအာက္တိုဘာလ အထိ
ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ ဇူလိုင္လကေန စက္တင္ဘာလအထိကို တုပ္ေကြးရာသီလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒီေတာ့ေတာင္ကမာၻျခမ္းတုပ္ေကြးရာသီနဲ႔ အေတာ္ နီးစပ္သြားပါတယ္။
တုပ္ေကြးရာသီေတြမွာ အဓိကကူးစက္ျပန္ပြားတဲ့ ပိုးေတြက တႏွစ္နဲ႔ တႏွစ္ မတူတတ္ပါဘူး.။ WHO ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ႀကီးက ကမာၻတလႊားမွာ တုပ္ေကြး ေစာင့္ၾကည့္ေရး ဌာနေတြထားၿပီး တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္ျပန္႔ပြားပုံနဲ႔ ျပန္႔ပြားေနတဲ့ ဗိုင္းရပ္ပိုးေတြရဲ႕သဘာဝကို ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး ဒီႏွစ္ ကမာၻ႔ ဘယ္ျခမ္းရဲ႕ တုပ္ေကြးရာသီမွာ ဘယ္ဗိုင္းရပ္မ်ိဳးကြဲက ပိုမ်ားမယ္ဆိုတာကို ႀကိဳတင္ခန္႔မွန္းပါတယ္။
ကာကြယ္ေဆးဆိုတာဘာလဲ
ေရာဂါပိုး (ဥပမာ ဗိုင္းရပ္စ္) ရဲ႕ အစိပ္အပိုင္းတခုကို ကိုယ္ခံအားစနစ္က မွတ္မိေနေစဖို႔ လူ႔ခႏၶာကိုယ္ထဲကိုထည့္ေပးၿပီး (ဥပမာ ေဆးထိုး) ကိုယ္ခံအားစနစ္လႈံ႕ေဆာ္ေပးပါတယ္။ ေနာင္အခါမွာ ခႏၶာကိုယ္ထဲ အဲဒီပိုး (ဗိုင္းရပ္စ္) ဝင္လာလ်င္ ဒီကိုယ္ခံအားက မွတ္မိၿပီး ခ်က္ခ်င္းဖ်က္ဆီးဖို႔ပါ။ပိုးအေသကို ထည့္ေပးတဲ့ ကာကြယ္ေဆး * Killed vaccine" နဲ႔
မေသမရွင္ပိုးကိုထည့္ေပးတဲ့ "live attenuated vaccine" ဆိုၿပီး အၾကမ္းအားျဖင့္ ၂ မ်ိဳးရွိပါတယ္။ live attenuated vaccine" ကို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ ကိုယ္ခံအားမေကာင္းသူေတြမွာ မသုံးရပါ။
ျပသနာကေတာ့ တခ်ိဳ႕ဗိုင္းရပ္စ္ေတြဟာ မၾကာခဏအေျပာင္းအလြဲလုပ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ကိုယ္ခံအားစနစ္က ဗိုင္းရပ္စ္ကို မမွတ္မိႏိုင္ေတာ့ပဲ အဆိုပါဗိုင္းရပ္ဝင္လာလ်င္ မတိုက္ခိုက္ေတာ့တဲ့အတြက္ ေရာဂါထပ္ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲလို အေျပာင္းအလြဲလုပ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္ေတြအတြက္ ကာကြယ္ေဆးထုတ္ရတာ အေတာ္ခက္ပါတယ္။
တုပ္ေကြးပိုးကလည္း အဲလို အေျပာင္းအလြဲနည္းနည္းလုပ္ပါတယ္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးသည္ တုပ္ေကြးေရာဂါကူးစက္ခံရျခင္းနဲ႔ တျခားသူမ်ားထံကို ျပန္ပြားျခင္းကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္ ပထမဆုံးနဲ႔ အေကာင္းဆုံး နည္းလမ္းျဖစ္တယ္လို႔ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ေရးဌာန CDC ကဆိုထားပါတယ္။ႏွစ္စဥ္ ကမာၻ႔ေတာင္ျခမ္းနဲ႔ ေျမာက္ျခမ္းတုပ္ေကြးရာသီအတြက္ ကူးစက္ျပ့န္ပြားမႈ အျဖစ္ႏိုင္ဆုံး ပိုးအမ်ိဳးအစားေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ ကာကြယ္ေဆးေတြမွာ ဘယ္ဗိုင္းရပ္ မ်ိဳးကြဲေတြပါရမယ္လို႔ WHO က ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးထုတ္တဲ့ ကုမၸဏီေတြက အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္ အတိုင္း ထုတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ပိုးေတြ တႏွစ္နဲ႔ တႏွစ္ မတူၾကပါ။
ပိုး သုံးမ်ိဳး ကို ကာကြယ္တဲ့ Trivalent Vaccine ေဆးနဲ႔ ေလးမ်ိဳးကိုကာကြယ္တဲ့ Quadrivalent vaccine ဆိုၿပီးရွိပါတယ္။
တခါတေလ မွန္းထားတာနဲ႔ လြဲတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ ၂၀၁၈ အေမရိကားတုပ္ေကြးရာသီမွာ မွန္းမထားတဲ့ပိုးကကူးစက္လို႔ ကာကြယ္ေဆးထိုးတာထိေရာက္မႈ မရွိေတာ့ပဲ ကူးစက္ခံရသူနဲ႔ အေသအေပ်ာက္မ်ားခဲ့ပါတယ္။
ျပည္ျမန္မာ နဲ႔ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး
WHO ရဲ႕ တြက္ဆခ်က္အရ ျမန္မာျပည္မွာ သုံးသင့္တဲ့ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို ရာသီခ်င္းနီးစပ္မႈရွိတဲ့ ေတာင္ကမာၻျခမ္းအတြက္ ရာသီ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကိုသုံးၾကဖို႔ သတ္မွတ္ေပးထားပါတယ္။ ကာကြယ္ေဆးတင္သြင္းတဲအခါ ႀကီးၾကပ္တဲ့ဌာနေတြက အဲဒီသတ္မွတ္ခ်က္အတိုင္း တင္သြင္း မသြင္း စစ္ေဆးဖို႔တာဝန္ရွိပါတယ္။၂၀၁၉ ေတာင္ကမာၻျခမ္း တုပ္ေကြးရာသီ အတြက္ quadrivalent vaccines ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ပိုးေတြကေတာ့
an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus;
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
trivalent vaccines ကေတာ့ ေအာက္ပါပိုးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ပါ
an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus; and
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage).
အဲဒီေတာ့ အခုျမန္မာျပည္မွာ စျဖစ္ေနတဲ့ A/Michigan/45/2015(H1N1)pdm09-like virus ပိုးကို ဒီကာကြယ္ေဆး ၂မ်ိဳးလုံးကကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
၂၀၁၉ -၂၀ ေျမာက္ ကမာၻျခမ္း တုပ္ေကြးရာသီ အတြက္ quadrivalent vaccines ေဆးက ကာကြယ္ေပးႏိုင္တဲ့ ပိုးေတြကေတာ့
an A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09-like virus;
an A/Kansas/14/2017 (H3N2)-like virus; *
a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
(H1N1)pdm09 ခ်င္းတူေပမယ့္ Michigan/45/2015 ေနရာမွာ Brisbane/02/2018 မွာျဖစ္တဲ့ပိုးကို လဲထည့္ထားပါတယ္.
ဘယ္သူေတြ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးထိုးသင့္သလဲ
ေအာက္တြင္ေဖၚျပထားသူမ်ားသည္ တုပ္ေကြးရာဂါကူးစက္ခံရရန္ေဘး ပိုမိုမ်ားသျဖင့္ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကိုႏွစ္စဥ္ထိုးသင့္သည္။၁. ေအာက္ပါက်န္းမာေရးျပသနာမ်ား ရွိသူမ်ား
ပန္းနာရင္ၾကပ္အာ႐ုံေၾကာႏွင့္ အာ႐ုံေၾကာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈျပသနာမ်ား
ေသြးရာဂါမ်ား ( ဥပမာ sickle cell disease)
နာတာရွည္ အဆုတ္ေရာဂါမ်ား (COPD, cystic fibrosis)
ေဟာ္မုန္းေရာဂါမ်ား ( ဥပမာ ဆီးခ်ိဳ)
ႏွလုံးေရာဂါမ်ား (ဥပမာ ေမြးရာပါႏွလုံးေရာဂါ၊ ႏွလုံးအားနည္း၊ ႏွလုံးေသြးေၾကာက်ဥ္း)
ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ
အသည္းေရာဂါ
ဇီဝကမၼေဖါက္ျပန္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေသာရာဂါမ်ား
အဝလြန္သူမ်ား ( BMI 40 ေက်ာ္သူမ်ား)
အသက္ ၁၉ႏွစ္ေအာက္၊ အက္စပီရင္ႏွင့္ Salicylate ပါဝင္ေသာေဆးမ်ားကိုေသာက္ေနရသူမ်ား
ကိုယ္ခံအားနည္းသူမ်ား (ဥပမာ HIV, AIDS, တခ်ိဳ႕ကင္ဆာေရာဂါ၊ေသြးကင္ဆာ။ ကီမိုေဆးသြင္းေနသူ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကင္ေနသူ၊ စတီး႐ြိဳက္ေဆးသုံးစြဲေနသူမ်ား)
၂. အသက္အ႐ြယ္ ႏွင့္ အျခားအေျခအေနမ်ား
အသက္ ၆၅ ႏွစ္ႏွင့္ အထက္အသက္ ၂ ႏွစ္ေအာက္
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ ႏွင့္ မီးေန ၂ ပတ္အတြင္း
လူအို႐ုံ ႏွင့္ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေစာင့္ေရွာက္ခံရမည့္သူမ်ား ေနထိုင္ရသည္ အလားတူ ဌာနမ်ား တြင္ေနထိုင္သူမ်ား။
အသက္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ကေလးငယ္မ်ားႏွင့္ အသက္ ၅၀ အထက္လူႀကီးမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္း ေစာင့္ေရွာက္ေပးေနသူမ်ား။
က်န္းမာေရးမေကာင္းေသာ သူမ်ားကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေနသူမ်ား
က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ား။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး၏ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးဟာ ပုံမွန္အားျဖင့္ ေဘးအႏၲရာယ္ အလြန္နည္းေသာေဆးျဖစ္ပါတယ္။သို႔ေသာ္လူတခ်ိဳ႕မွာေတာ့ အေပ်ာ့စား ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးတခ်ိဳ႕ကိုခံစားရတတ္ၿပီး ရက္ အနည္းငယ္အတြင္းမွာ သူ႔အလိုလို ေကာင္းသြားတတ္ပါတယ္။
အျဖစ္မ်ားတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့ တုပ္ေကြးအေပ်ာ့စားလကၡဏာေတြလိုပဲ
ေခါင္းကိုက္
ကိုယ္ပူ
ပ်ိဳ႕အန္
ကိုယ္လက္ ႂကြက္သားနာ တာေတြသာမက
ေဆးထိုးတဲ့ေနရာမွာ နီၿပီးနာေနျခင္းရအနည္းငယ္ ေရာင္ယမ္းျခင္းလည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။
တျခားထိုးေဆးေတြလိုပဲ ထိုးၿပီး မူးလဲတာမ်ိဳးကေတာ့ရွိတတ္ပါတယ္။
ေဆးထိုးသူတသန္မွာ တေယာက္ ၂ေယာက္ေလာက္ကေတ့ Guillain- Barre Syndrome ဆိုတဲ့ အာ႐ုံေၾကာ အားနည္းသြားေစတဲ့ ေရာဂါႏိုင္တယ္ဆိုပါတယ္.
သတိထားသင့္တဲ့ လကၡဏာမ်ား
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးနဲ႔ အသက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစေလာက္တဲ့ ေဆးမတည့္ျခင္းမ်ိဳးက အလြန္ရွားပါတယ္။ျဖစ္ခဲ့လ်င္ ေဆးထိုးၿပီး မိနစ္ပိုင္းမွ နာရီအနည္းငယ္အတြင္းမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ဘယ္ကာကြယ္ေဆးပဲထိုးထိုး အဖ်ားႀကီးျခင္း၊ အမူအက်င့္ေျပာင္းျခင္းနဲ႔ ျပင္းထန္တဲ့ ေဆးမတည့္တဲ့ အလာဂ်ီလကၡဏာေတြကိုေတာ့ သတိထားေစာင့္ၾကည့္သင့္ပါတယ္။
ျပင္းထန္ေသာ လာဂ်ီလကၡဏာမ်ား
အသက္ရႈၾကပ္ျခင္းအသံရွလာျခင္း၊ အသက္ရွဴလ်င္ ေလခြၽန္သံျမည္ျခင္း
မ်က္လုံးနဲ႔ ပါးစပ္တဝိုက္တြင္ ေရာင္ကိုင္းလာျခင္း
အင္ျပင္မ်ားထြက္ျခင္း
ေသြးဆုတ္ ျဖဴေရာ္သြားျခင္း
ႏုံးေခြျခင္း
ႏွလုံးခုန္ျမန္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း
စတဲ့ လကၡဏာမ်ားရွိပါကေဆး႐ုံသို႔ခ်က္ခ်င္းသြားပါ။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး အမ်ိဳးအမ်ိဳး
၁. ထိုးေဆး ( Influenza Shot, Flu Shot)
အသက္အ႐ြယ္အလိုက္ထိုးရမည့္ သီးသန္႔ကာကြယ္ေဆးမ်ားလည္းရွိသည္။အသက္ ၆ လအထက္ရွိသူမ်ား "Inactivated Influenza vaccine"ထိုးႏိုင္သည္
အ႐ြယ္ေရာက္ၿပီ'သူမ်ား ( ၁၈ ႏွစ္ႏွင့္ အထက္) သာထိုးရသည့္ " recombinant influenza vaccine
အသက္ ၆၅ႏွစ္ႏွင့္အထက္ရွိသူမ်ားသာထိုးရသည့္ "adjuvanted and high-dose inactivated vaccine"
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မ်ားႏွင့္ နာတာရွည္ ေရာဂါရွိသူမ်ား ထိုးေဆး ထိုးသင့္သည္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး မထိုးသင့္သူမ်ား
အသက္ ၆ လေအာက္ကေလးငယ္မ်ားသည္ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးအထိုးခံရန္ သိပ္ငယ္လြန္းသည္။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးတြင္ ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မတည့္ ဘဲ ျပင္းထန္ေသာ တုန္႔ျပန္မႈ အလာဂ်ီျဖစ္သူမ်ား။
တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆး မထိုးမီ ဆရာဝန္ႏွင့္ တိုင္ပင္သင့္သူမ်ား
ၾကက္ဥ (သို႔) တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးတြင္ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ား ႏွင့္ ဓါတ္မတည့္သူမ်ား
Guillain-Barré Syndrome ေခၚ အေၾကာေသေရာဂါ ျဖစ္ဖူးသူမ်ား။
ေလာေလာဆယ္ ေနထိုင္မေကာင္းသူမ်ား
(၂) ႏွေခါင္းထဲသို႔ျဖန္းေဆး
အသက္ ၂ ႏွစ္မွ ၄၉ ႏွစ္အၾကားရွိ က်န္းမာေရးေကာင္းသူမ်ား၊ ကိုယ္ဝန္မရွိသူ အမ်ိဳးသမီးမ်ား သုံးစြဲႏိုင္သည္။ႏွေခါင္းထဲျဖန္းရေသာ တုပ္ေကြးကာကြယ္ေဆးကို မသုံးသင့္သူမ်ား
အသက္ ၂ ႏွစ္ေအာက္ကေလးမ်ား
အသက္ ၅၀ ႏွင့္အထက္ လူႀကီးမ်ား
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မိခင္မ်ား
ဤကာကြယ္ေဆး၊ ကာကြယ္ေဆးတြင္ ပါဝင္ေသာ ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ မတည့္ ဘဲ ျပင္းထန္ေသာ တုန္႔ျပန္မႈ အလာဂ်ီျဖစ္သူဖူးမ်ား။
အသက္ ၂ ႏွစ္ႏွင့္ ၁၇ႏွစ္အၾကာရွိသူ အက္စပီရင္ႏွင့္ Salicylate ပါဝင္ေသာေဆးမ်ားကိုေသာက္ေနရသူမ်ား
ကိုယ္ခံအားမေကာင္းသူမ်ား
ပန္းနာ ရင္ၾကပ္ရွိသူ အသက္ ၂ ႏွစ္ႏွင့္ ၄ ႏွစ္ၾကားကေလးမ်ား (သို႔) လြန္ခဲ့ေသာ တႏွစ္အတြင္း ရင္ၾကပ္ဖူးသူမ်ား
လြန္ခဲ့ေသာ ၄၈ နာရီအတြင္း တုပ္ေကြးပိုးေသေစေသာ antiviral ေဆးေသာက္ထားသူမ်ား။
26-6-19
ရာသီတုပ်ကွေး နဲ့ ကာကွယ်ဆေး
တုပ်ကွေး
- မြောက်ကမ္ဘာခြမ်းမှာ နိုဝင်ဘာလကနေ နောက် နှစ် ဖေဖေါ်ဝါရီလအထိ
- တောင် ကမ္ဘာခြမ်းမှာ မေလကနေ အောက်တိုဘာလ အထိ
- မြန်မာပြည်မှာတော့ ဇူလိုင်လကနေ စက်တင်ဘာလအထိကို တုပ်ကွေးရာသီလို့ ဆိုပါတယ်။ ဒီတော့တောင်ကမ္ဘာခြမ်းတုပ်ကွေးရာသီနဲ့ အတော် နီးစပ်သွားပါတယ်။
တုပ်ကွေးရာသီတွေမှာ
အဓိကကူးစက်ပြန်ပွားတဲ့ ပိုးတွေက တနှစ်နဲ့ တနှစ် မတူတတ်ပါဘူး.။ WHO ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီးက ကမ္ဘာတလွှားမှာ တုပ်ကွေး စောင့်ကြည့်ရေး ဌာနတွေထားပြီး
တုပ်ကွေးရောဂါကူးစက်ပြန့်ပွားပုံနဲ့ ပြန့်ပွားနေတဲ့ ဗိုင်းရပ်ပိုးတွေရဲ့သဘာဝကို စောင့်ကြည့်ပြီး ဒီနှစ်
ကမ္ဘာ့ ဘယ်ခြမ်းရဲ့ တုပ်ကွေးရာသီမှာ ဘယ်ဗိုင်းရပ်မျိုးကွဲက ပိုများမယ်ဆိုတာကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းပါတယ်။
ကာကွယ်ဆေးဆိုတာဘာလဲ
ရောဂါပိုး (ဥပမာ ဗိုင်းရပ်စ်) ရဲ့ အစိပ်အပိုင်းတခုကို ကိုယ်ခံအားစနစ်က မှတ်မိနေစေဖို့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲကိုထည့်ပေးပြီး (ဥပမာ ဆေးထိုး) ကိုယ်ခံအားစနစ်လှုံ့ဆော်ပေးပါတယ်။ နောင်အခါမှာ ခန္ဓာကိုယ်ထဲ အဲဒီပိုး (ဗိုင်းရပ်စ်) ဝင်လာလျင် ဒီကိုယ်ခံအားက မှတ်မိပြီး ချက်ချင်းဖျက်ဆီးဖို့ပါ။
ပိုးအသေကို ထည့်ပေးတဲ့ ကာကွယ်ဆေး * Killed vaccine" နဲ့
မသေမရှင်ပိုးကိုထည့်ပေးတဲ့ "live attenuated vaccine" ဆိုပြီး အကြမ်းအားဖြင့် ၂ မျိုးရှိပါတယ်။ live attenuated vaccine" ကို ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့ ကိုယ်ခံအားမကောင်းသူတွေမှာ မသုံးရပါ။
ပြသနာကတော့ တချို့ဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ မကြာခဏအပြောင်းအလွဲလုပ်တတ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကိုယ်ခံအားစနစ်က ဗိုင်းရပ်စ်ကို မမှတ်မိနိုင်တော့ပဲ အဆိုပါဗိုင်းရပ်ဝင်လာလျင် မတိုက်ခိုက်တော့တဲ့အတွက် ရောဂါထပ်ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အဲလို အပြောင်းအလွဲလုပ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်တွေအတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်ရတာ အတော်ခက်ပါတယ်။
တုပ်ကွေးပိုးကလည်း အဲလို အပြောင်းအလွဲနည်းနည်းလုပ်ပါတယ်။
ပိုး သုံးမျိုး ကို ကာကွယ်တဲ့ Trivalent Vaccine ဆေးနဲ့ လေးမျိုးကိုကာကွယ်တဲ့ Quadrivalent vaccine ဆိုပြီးရှိပါတယ်။
ပိုးအသေကို ထည့်ပေးတဲ့ ကာကွယ်ဆေး * Killed vaccine" နဲ့
မသေမရှင်ပိုးကိုထည့်ပေးတဲ့ "live attenuated vaccine" ဆိုပြီး အကြမ်းအားဖြင့် ၂ မျိုးရှိပါတယ်။ live attenuated vaccine" ကို ကိုယ်ဝန်ဆောင်နဲ့ ကိုယ်ခံအားမကောင်းသူတွေမှာ မသုံးရပါ။
ပြသနာကတော့ တချို့ဗိုင်းရပ်စ်တွေဟာ မကြာခဏအပြောင်းအလွဲလုပ်တတ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကိုယ်ခံအားစနစ်က ဗိုင်းရပ်စ်ကို မမှတ်မိနိုင်တော့ပဲ အဆိုပါဗိုင်းရပ်ဝင်လာလျင် မတိုက်ခိုက်တော့တဲ့အတွက် ရောဂါထပ်ရနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် အဲလို အပြောင်းအလွဲလုပ်တဲ့ ဗိုင်းရပ်တွေအတွက် ကာကွယ်ဆေးထုတ်ရတာ အတော်ခက်ပါတယ်။
တုပ်ကွေးပိုးကလည်း အဲလို အပြောင်းအလွဲနည်းနည်းလုပ်ပါတယ်။
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးသည် တုပ်ကွေးရောဂါကူးစက်ခံရခြင်းနဲ့ တခြားသူများထံကို ပြန်ပွားခြင်းကို လျှော့ချပေးရန် ပထမဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်တယ်လို့ အမေရိကန်နိုင်ငံ ရောဂါထိန်းချုပ်ရေးဌာန CDC ကဆိုထားပါတယ်။
နှစ်စဉ် ကမ္ဘာ့တောင်ခြမ်းနဲ့ မြောက်ခြမ်းတုပ်ကွေးရာသီအတွက် ကူးစက်ပြ့န်ပွားမှု အဖြစ်နိုင်ဆုံး ပိုးအမျိုးအစားတွေကို ကာကွယ်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးတွေမှာ ဘယ်ဗိုင်းရပ် မျိုးကွဲတွေပါရမယ်လို့ WHO က ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးထုတ်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေက အဲဒီသတ်မှတ်ချက် အတိုင်း ထုတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ပိုးတွေ တနှစ်နဲ့ တနှစ် မတူကြပါ။ ပိုး သုံးမျိုး ကို ကာကွယ်တဲ့ Trivalent Vaccine ဆေးနဲ့ လေးမျိုးကိုကာကွယ်တဲ့ Quadrivalent vaccine ဆိုပြီးရှိပါတယ်။
ပြည်မြန်မာ နဲ့ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး
WHO ရဲ့ တွက်ဆချက်အရ မြန်မာပြည်မှာ သုံးသင့်တဲ့ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို ရာသီချင်းနီးစပ်မှုရှိတဲ့ တောင်ကမ္ဘာခြမ်းအတွက် ရာသီ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကိုသုံးကြဖို့ သတ်မှတ်ပေးထားပါတယ်။ ကာကွယ်ဆေးတင်သွင်းတဲအခါ ကြီးကြပ်တဲ့ဌာနတွေက အဲဒီသတ်မှတ်ချက်အတိုင်း တင်သွင်း မသွင်း စစ်ဆေးဖို့တာဝန်ရှိပါတယ်။
၂၀၁၉ တောင်ကမ္ဘာခြမ်း တုပ်ကွေးရာသီ အတွက် quadrivalent vaccines ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ ပိုးတွေကတော့
- an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
- an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus;
- a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
- a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
- an A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
- an A/Switzerland/8060/2017 (H3N2)-like virus; and
- a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage).
အဲဒီတော့ အခုမြန်မာပြည်မှာ စဖြစ်နေတဲ့ A/Michigan/45/2015(H1N1)pdm09-like virus ပိုးကို ဒီကာကွယ်ဆေး ၂မျိုးလုံးကကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
၂၀၁၉ -၂၀ မြောက် ကမ္ဘာခြမ်း တုပ်ကွေးရာသီ အတွက် quadrivalent vaccines ဆေးက ကာကွယ်ပေးနိုင်တဲ့ ပိုးတွေကတော့
- an A/Brisbane/02/2018 (H1N1)pdm09-like virus;
- an A/Kansas/14/2017 (H3N2)-like virus; *
- a B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage); and
- a B/Phuket/3073/2013-like virus (B/Yamagata/16/88 lineage).
(H1N1)pdm09 ချင်းတူပေမယ့် Michigan/45/2015 နေရာမှာ Brisbane/02/2018 မှာဖြစ်တဲ့ပိုးကို လဲထည့်ထားပါတယ်.
ဘယ်သူတွေ တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးထိုးသင့်သလဲ
အောက်တွင်ဖေါ်ပြထားသူများသည် တုပ်ကွေးရာဂါကူးစက်ခံရရန်ဘေး ပိုမိုများသဖြင့် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကိုနှစ်စဉ်ထိုးသင့်သည်။
၁. အောက်ပါကျန်းမာရေးပြသနာများ ရှိသူများ- ပန်းနာရင်ကြပ်
- အာရုံကြောနှင့် အာရုံကြောဖွံ့ဖြိုးမှုပြသနာများ
- သွေးရာဂါများ ( ဥပမာ sickle cell disease)
- နာတာရှည် အဆုတ်ရောဂါများ (COPD, cystic fibrosis)
- ဟော်မုန်းရောဂါများ ( ဥပမာ ဆီးချို)
- နှလုံးရောဂါများ (ဥပမာ မွေးရာပါနှလုံးရောဂါ၊ နှလုံးအားနည်း၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း)
- ကျောက်ကပ်ရောဂါ
- အသည်းရောဂါ
- ဇီဝကမ္မဖေါက်ပြန် ချို့ယွင်းသောရာဂါများ
- အဝလွန်သူများ ( BMI 40 ကျော်သူများ)
- အသက် ၁၉နှစ်အောက်၊ အက်စပီရင်နှင့် Salicylate ပါဝင်သောဆေးများကိုသောက်နေရသူများ
- ကိုယ်ခံအားနည်းသူများ (ဥပမာ HIV, AIDS, တချို့ကင်ဆာရောဂါ၊သွေးကင်ဆာ။ ကီမိုဆေးသွင်းနေသူ၊ ဓါတ်ရောင်ခြည်ကင်နေသူ၊ စတီးရွိုက်ဆေးသုံးစွဲနေသူများ)
၂. အသက်အရွယ် နှင့် အခြားအခြေအနေများ
- အသက် ၆၅ နှစ်နှင့် အထက်
- အသက် ၂ နှစ်အောက်
- ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိခင် နှင့် မီးနေ ၂ ပတ်အတွင်း
- လူအိုရုံ နှင့် နှစ်ရှည်လများ စောင့်ရှောက်ခံရမည့်သူများ နေထိုင်ရသည် အလားတူ ဌာနများ တွင်နေထိုင်သူများ။
- အသက် ၅ နှစ်အောက်ကလေးငယ်များနှင့် အသက် ၅၀ အထက်လူကြီးများကို ထိန်းကျောင်း စောင့်ရှောက်ပေးနေသူများ။
- ကျန်းမာရေးမကောင်းသော သူများကို ကူညီစောင့်ရှောက်နေသူများ
- ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများ။
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် ဘေးအန္တရာယ် အလွန်နည်းသောဆေးဖြစ်ပါတယ်။
သို့သော်လူတချို့မှာတော့ အပျော့စား ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတချို့ကိုခံစားရတတ်ပြီး ရက် အနည်းငယ်အတွင်းမှာ သူ့အလိုလို ကောင်းသွားတတ်ပါတယ်။
အဖြစ်များတဲ့ လက္ခဏာတွေကတော့ တုပ်ကွေးအပျော့စားလက္ခဏာတွေလိုပဲ
ခေါင်းကိုက်
ကိုယ်ပူ
ပျို့အန်
ကိုယ်လက် ကြွက်သားနာ တာတွေသာမက
ဆေးထိုးတဲ့နေရာမှာ နီပြီးနာနေခြင်းရအနည်းငယ် ရောင်ယမ်းခြင်းလည်းဖြစ်တတ်ပါတယ်။
တခြားထိုးဆေးတွေလိုပဲ ထိုးပြီး မူးလဲတာမျိုးကတော့ရှိတတ်ပါတယ်။
ဆေးထိုးသူတသန်မှာ တယောက် ၂ယောက်လောက်ကတေ့ Guillain- Barre Syndrome ဆိုတဲ့ အာရုံကြော အားနည်းသွားစေတဲ့ ရောဂါနိုင်တယ်ဆိုပါတယ်.
သတိထားသင့်တဲ့ လက္ခဏာများ
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးနဲ့ အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေလောက်တဲ့ ဆေးမတည့်ခြင်းမျိုးက အလွန်ရှားပါတယ်။ဖြစ်ခဲ့လျင် ဆေးထိုးပြီး မိနစ်ပိုင်းမှ နာရီအနည်းငယ်အတွင်းမှာ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။
ဘယ်ကာကွယ်ဆေးပဲထိုးထိုး အဖျားကြီးခြင်း၊ အမူအကျင့်ပြောင်းခြင်းနဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ဆေးမတည့်တဲ့ အလာဂျီလက္ခဏာတွေကိုတော့ သတိထားစောင့်ကြည့်သင့်ပါတယ်။
ပြင်းထန်သော လာဂျီလက္ခဏာများ
အသက်ရှုကြပ်ခြင်းအသံရှလာခြင်း၊ အသက်ရှူလျင် လေချွန်သံမြည်ခြင်း
မျက်လုံးနဲ့ ပါးစပ်တဝိုက်တွင် ရောင်ကိုင်းလာခြင်း
အင်ပြင်များထွက်ခြင်း
သွေးဆုတ် ဖြူရော်သွားခြင်း
နုံးခွေခြင်း
နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း
စတဲ့ လက္ခဏာများရှိပါကဆေးရုံသို့ချက်ချင်းသွားပါ။
၁. ထိုးဆေး ( Influenza Shot, Flu Shot)
အသက်အရွယ်အလိုက်ထိုးရမည့် သီးသန့်ကာကွယ်ဆေးများလည်းရှိသည်။
- အသက် ၆ လအထက်ရှိသူများ "Inactivated Influenza vaccine"ထိုးနိုင်သည်
- အရွယ်ရောက်ပြီ'သူများ ( ၁၈ နှစ်နှင့် အထက်) သာထိုးရသည့် " recombinant influenza vaccine
- အသက် ၆၅နှစ်နှင့်အထက်ရှိသူများသာထိုးရသည့် "adjuvanted and high-dose inactivated vaccine"
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး မထိုးသင့်သူများ
- အသက် ၆ လအောက်ကလေးငယ်များသည် တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးအထိုးခံရန် သိပ်ငယ်လွန်းသည်။
- တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး၊ ကာကွယ်ဆေးတွင် ပါဝင်သော ပစ္စည်းများနှင့် မတည့် ဘဲ ပြင်းထန်သော တုန့်ပြန်မှု အလာဂျီဖြစ်သူများ။
တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေး မထိုးမီ ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်သူများ
- ကြက်ဥ (သို့) တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးတွင်ပါဝင်သော ပစ္စည်းများ နှင့် ဓါတ်မတည့်သူများ
- Guillain-Barré Syndrome ခေါ် အကြောသေရောဂါ ဖြစ်ဖူးသူများ။
- လောလောဆယ် နေထိုင်မကောင်းသူများ
(၂) နှခေါင်းထဲသို့ဖြန်းဆေး
အသက် ၂ နှစ်မှ ၄၉ နှစ်အကြားရှိ ကျန်းမာရေးကောင်းသူများ၊ ကိုယ်ဝန်မရှိသူ အမျိုးသမီးများ သုံးစွဲနိုင်သည်။နှခေါင်းထဲဖြန်းရသော တုပ်ကွေးကာကွယ်ဆေးကို မသုံးသင့်သူများ
- အသက် ၂ နှစ်အောက်ကလေးများ
- အသက် ၅၀ နှင့်အထက် လူကြီးများ
- ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင်များ
- ဤကာကွယ်ဆေး၊ ကာကွယ်ဆေးတွင် ပါဝင်သော ပစ္စည်းများနှင့် မတည့် ဘဲ ပြင်းထန်သော တုန့်ပြန်မှု အလာဂျီဖြစ်သူဖူးများ။
- အသက် ၂ နှစ်နှင့် ၁၇နှစ်အကြာရှိသူ အက်စပီရင်နှင့် Salicylate ပါဝင်သောဆေးများကိုသောက်နေရသူများ
- ကိုယ်ခံအားမကောင်းသူများ
- ပန်းနာ ရင်ကြပ်ရှိသူ အသက် ၂ နှစ်နှင့် ၄ နှစ်ကြားကလေးများ (သို့) လွန်ခဲ့သော တနှစ်အတွင်း ရင်ကြပ်ဖူးသူများ
- လွန်ခဲ့သော ၄၈ နာရီအတွင်း တုပ်ကွေးပိုးသေစေသော antiviral ဆေးသောက်ထားသူများ။
https://www.cdc.gov/flu/prevent/whoshouldvax.htm
https://www.who.int/influenza/spotlight/5-myths-about-the-flu-vaccine
